امروزه سیستم‌های پایش مداوم قند (Continuous Glucose Monitoring) که با نام سی‌جی‌ام‌ها شناخته می‌شوند موقعیتی را فراهم کرده‌اند که بتوان قند را به طور مداوم اندازه‌گیری کرد. اندازه‌گیری قند، بدون سوزن لنست و خون‌گیری دیگر مزیت حایز اهمیت سی‌جی‌ام‌هاست. این شاخصه‌های کلیدی موجب شده‌اند که سیستم پایش قند خون CGM در میان افرادی که با دیابت زندگی می‌کنند محبوب شده و بتوانند جایگاه خود را به عنوان یک ابزار نوین و کاربردی اثبات کنند. استفاده از سیستم پایش قند سی‌جی‌ام به تمامی مبتلایان به دیابت که از انسولین استفاده می‌کنند پیشنهاد می‌شود چرا که در صورت دریافت آموزش‌های اصولی می‌توانند برای مدیریت دیابت بسیار سودمند باشند.
این سیستم شامل یک سنسور است که با نصب بر روی بدن، زیر پوست قرار می‌گیرد. این سنسور روی پوست نصب شده و از طریق یک فیلامنت نازک که در فضای مایع میان بافتی (مایع بین سلولی) قرار می‌گیرد، سطح قند آن را اندازه‌گیری می‌کند. این در حالی‌ست که دستگاه اندازه گیری قند خون دیجیتال، قند موجود در خون را اندازه‌گیری می‌کنند. از دیگر تفاوت‌هایی که میان سیستم‌های سی‌جی‌ام و دستگاه‌هایی که با نوار تست قند خون کار می‌کنند وجود دارد، می‌توان به رصد دائم سطح قند اشاره کرد؛ سنسورهای سی‌جی‌ام بسته به نوعشان قند مایع میان بافتی را هر 1 تا 15 دقیقه یکبار اندازه‌گیری می‌کنند که در این حالت قند فردی که از سی‌جی‌ام استفاده می‌کند بین 96 تا 1440 بار در طول روز اندازه‌گیری خواهد شد. بدیهی‌ست که تعدد و تناوب تست قند به نسبت دستگاه‌های اندازه گیری قند خون (که اندازه گیری قند با آن‌ها غالبا بین 4 تا 7 دفعه در روز انجام می‌شود) کیفیت رصد قند را افزایش داده و به مدیریت هرچه بهتر دیابت کمک می‌کند. از جهت دیگر رصد دائم قند توسط سیستم‌های سی‌جی‌ام موقعیتی را ایجاد می‌کند تا بتوان روند تغییرات سطح قند را به خوبی بررسی کرد و به اطلاعات به مراتب بیشتری در این باره دسترسی داشت. اطلاع از جریان متناوب تغییرات قند که به همراه الگوها و نمودارهای متعدد به فرد گزارش می‌شود، به افرادی که با دیابت زندگی می‌کنند کمک می‌کند تا گامی بزرگ در راستای مدیریت و کنترل دیابتشان بردارند.
استفاده از سیستم‌های سی‌جی‌ام می‌تواند تجربه‌ای جدید و جذاب نسبت به دستگاه تست قند خون خانگی باشد. تجربه‌ی بهره‌مندی از این سیستم برای بیشتر افراد توأم با احساس آرامش و اطمینان خاطر است، و دسترسی به اطلاعات و گزارش‌های متفاوت را ممکن می‌کند. لازم است تا پیش از بکارگیری این سیستم نوین، در مورد نحوه استفاده و چگونگی تفسیر اطلاعات و داده‌های آن دانش کافی داشته باشیم تا بتوانیم از این فرصت طلایی در راستای مدیریت دیابت و کنترل قندمان بهره‌مند شویم.
لازمه‌ی مدیریت موثر دیابت اطلاع از بازه‌ی قند هدف مخصوص به خودتان است. توجه داشته باشید که محدوده قند هدف در ساعات مختلف شبانه‌روز متفاوت بوده و می‌تواند بسته به شرایط از فردی به فرد دیگر متغیر باشد. به عنوان مثال ممکن است بازه‌ی هدف برای قند خون ناشتا در یک فرد بین 80 تا 130 میلی‌گرم بر دسی‌لیتر باشد در حالی که محدوده‌ی قند خون دو ساعت پس از خوردن غذا کمتر از 180 میلی‌گرم بر دسی‌لیتر در نظر گرفته شود. بازه‌های زمانی زیر را با پزشکتان مطرح کرده و محدوده قند هدف در این ساعات را بنا بر توصیه‌ی وی معین کنید:
- ناشتا
- قبل از وعده‌های غذایی
- دو ساعت پس از وعده‌های غذایی
- پیش از خواب
- پیش از ورزش
پس لازم است پیش از استفاده از سیستم‌های CGM در راستای مدیریت دیابت، محدوده قند هدفتان با مشورت پزشک مشخص شده باشد. هرچند که محدوده قند هدف در سیستم‌های سی‌جی‌ام به صورت پیش فرض بین 70 تا 180 میلی‌گرم بر دسی‌لیتر در نظر گرفته شده است، این محدوده معمولا قابل تغییر است؛ به این ترتیب ضروری‌ست تا به عنوان کاربر سی‌جی‌ام، در صورت نیاز سنسور قند خود را در طی روز به دفعات اسکن کنیم و با بررسی سطح قند خود و مقایسه‌ی آن با محدوده‌ی هدف، وضعیت کنترل قند خود را بسنجیم.
چگونه گزارشات سی‌جی‌ام را تفسیر و از آن‌ها در راستای کنترل قندمان استفاده کنیم؟
طبق آنچه پیشتر گفته شد، سنسور پایش قند خون سی‌جی‌ام قند شما را به صورت مداوم و بین 96 تا 1440 بار در روز اندازه‌گیری و ثبت می‌کنند. در این میان قندهایی که توسط سنسور اندازه‌گیری شده‌اند توسط سیستم سی‌جی‌ام پردازش شده و به صورت گزارش‌های متنوعی در اختیار کاربر قرار می‌گیرند. این گزارشات گوناگون در دو دسته‌ی لحظه‌ای و تجمعی گروه‌بندی می‌شوند که هرکدام گزارش‌های مختلفی را شامل می‌شوند.
گزارش‌های لحظه‌ای سی‌جی‌ام‌ها:
بررسی این گزارش در لحظه اطلاعات مفیدی را در اختیار شما قرار می‌دهد، از جمله:
- گزارش قند کاربر در لحظه
- گزارش ساعات گذشته
- پیشبینی روند تغییرات قند کاربر در 30 دقیقه آتی
برای تفسیر گزارش لحظه‌ای، ابتدا باید به میزان قندتان در لحظه دقت کنید، و با در نظر داشتن بازه‌ی زمانی که در آن هستید بررسی کنید که آیا قند شما در محدوده‌ی هدفی که توسط پزشکتان مشخص شده قرار دارد یا خیر؟ در صورتی که قند شما در محدوده هدف قرار ندارد، پیش از هر چیز برای اصلاح آن را اقدام کنید.
بخش دیگری از گزارش لحظه‌ای، روند تغییرات سطح قند در طی ساعت‌های گذشته است. این گزارش می‌تواند اثرات سبک زندگی را بر روی روند تغییرات قند مشاهده کنیم. نوع و میزان غذایی که مصرف کرده‌اید، انسولین، فعالیت بدنی و… می‌توانند دلایل موثر بر افزایش یا کاهش قند شما، یا به عبارتی خیزش و افت در نمودار قندتان باشند.
پس از آن، لازم است به پیشبینی تغییرات قند طی 30 دقیقه آینده توجه داشته باشید. در گزارش لحظه‌ای، غالبا یک فلش در کنار عدد قند قرار دارد، جهت این فلش نشانگر روند و سرعت تغییرات پیشبینی شده برای قند خون شما طی 30 دقیقه آینده خواهد بود. برای تفسیر این فلش می‌توانید از جدول زیر کمک بگیرید:
این فلش‌های راهنما به ما کمک می‌کنند تا در هنگام تعیین دوز انسولین قبل از غذا، تصمیم‌گیری در مورد ورزش، زمان خواب و … بدانیم که قند ما در نیم ساعت آینده احتمالا دستخوش چه تغییراتی خواهد شد تا بتوانیم موثرین اقدام را برای نگه‌داشتن سطح قند در محدوده هدف برگزینیم. افراد مبتلا به دیابت که انسولین مصرف نمی‌کنند نیز می‌توانند در زمان انتخاب نوع غذا، با پیشبینی تأثیر مواد غذایی مختلف و نوع فعالیت بدنی خود را بر روی سطح قندشان انتخاب‌های بهتری داشته باشند. ممکن است در برخی از موارد به جای عدد قند خون پیام های LO یا HI بر روی صفحه گیرنده مشاهده شوند که:
- پیام HI: قند فرد بالاتر از محدوده‌ای‌ست که سنسور قادر به اندازه‌گیری آن باشد.
- پیام LO: نشانگر افت قندی است که در آن، قند فرد پایین‌تر از محدوده‌ای‌ست که سنسور قادر به اندازه‌گیری آن باشد
گزارش‌های تجمعی سی‌جی‌ام‌ها:
این گزارش‌ها نشانگر وضعیت قند کاربر در بازه زمانی طولانی‌تری هستند و با به کار گیری مجموع تمام اطلاعاتی که در طول مدت استفاده در سیستم سی‌جی‌ام ثبت شده‌اند تولید می‌شوند. این گزارش‌ها بر اساس انتخاب کاربر می‌توانند برای دوره‌ی 7 روزه، 14 روزه، 1 ماهه یا 3 ماهه نمایش داده شوند. اصلی‌ترین گزارش‌های تجمعی دربرگیرنده موارد زیر هستند:
- گزارش Time In Range (TIR)
- الگوی 24-ساعته
گزارش Time In Range (TIR):
این گزارش نشانگر مدت زمانی‌ست که قند فرد در هرکدام از محدوده‌های زیر سپری کرده که برای هر محدوده به صورت درصدی از کل زمان استفاده از سی‌جی‌ام نشان داده می‌شود. هر کدام از محدوده‌های قندی که در ادامه به آن‌ها اشاره شده است با رنگ مخصوص به خود در نمودار نشان داده می‌شوند:
- محدوده قند بسیار بالا: بالاتر از 250 میلی‌گرم بر دسی‌لیتر (رنگ نارنجی)
- محدوده قند بالا: بین 180 تا 250 میلی‌گرم بر دسی‌لیتر (رنگ زرد)
- محدوده هدف: بین 70 تا 180 میلی‌گرم بر دسی‌لیتر (رنگ سبز)
- محدوده افت قند: بین 54 تا 70 میلی‌گرم بر دسی‌لیتر (رنگ قرمز)
- محدوده افت قند شدید: کمتر از 54 میلی‌گرم بر دسی‌لیتر (رنگ زرشکی)
در هنگام بررسی این نمودار در نظر داشته باشید که هدف قرار گرفتن بیشترین تعداد از قندها در محدوده سبز (محدوده هدف) و کمترین تعداد آن‌ها در محدوده قرمز (افت قند) خواهد بود، به صورتی که:
- حداقل 70% قندهای شما در محدوده هدف قرار بگیرد (در نمودار رنگ سبز حداقل 70% باشد)
- زمان سپری شده در افت قند را به کمتر از 5% کاهش بدهیم (در نمودار رنگ قرمز کمتر از 5% باشد)
- قندهای بالا کمتر از 25% از کل قندهای ثبت شده را تشکیل دهند (در نمودار رنگ زرد کمتر از 25% باشد)
البته توجه داشته باشید که این درصدها ممکن است برای افراد مختلف بسته سن، وضعیت یا نوع دیابت به نحو متفاوتی تعریف شوند.
نمودار الگوی 24-ساعته (AGP):
نمودار الگوی 24-ساعته نوعی نمودار تجمعی‌ست که قندهای روزانه‌ای که به مرور طی دوره‌ی استفاده از سی‌جی‌ام اندازه گیری شده‌اند (دوره‌ی حداقل 5 روزه) آن را تشکیل می‌دهند. لذا اگر به تازگی استفاده از سنسور سی‌جی‌ام را آغاز کرده‌اید، این نمودار در روزهای ابتدایی برای شما قابل مشاهده نخواهد بود. در این نمودار الگوی 24-ساعته‌ی نوسانات قند شما (قند بالا و افت قند) در تمامی ساعات شبانه روز طی دوره‌های 7، 14، 30 و 90 روزه به نمایش در می‌آید. هنگام تفسیر این نمودار به خاطر داشته باشید که لازم است هدف شما قرار گرفتن بخش‌های هرچه بیشتری از نمودار در محدوده‌ی هدف باشد.
هرچه فرد در مدیریت قندهای خود در طول روز و نگه‌داشتن آن‌ها در محدوده‌ی هدف موفق‌تر عمل کند، نمودار الگوی روزانه‌ی وی نیز به هدف نزدیک‌تر خواهد شد. هرکدام از بخش‌های مختلف این نمودار از جمله خط مشکی و سایه‌های پررنگ و کم‌رنگ هر کدام مفهوم مختص به خود را دارند، پس برای اینکه بتوان از اطلاعات ارائه شده در نمودار در راستای مدیریت هرچه موثرتر دیابت استفاده کنیم لازم است آموزش‌های مورد نیاز برای تفسیر و شناخت قسمت‌های مختلف آن را دریافت کنیم.
