مشارکت کامل کودکان مبتلا به دیابت در فعالیت‌های ورزشی مدرسه، کلاس‌های تربیت بدنی، اردوهای علمی و فعالیت‌های تیمی و گروهی امری ضروری است. از آنجا که کودکان تقریباً هفت ساعت از روز را در مدرسه می‌گذرانند، مدیریت چالش‌های مرتبط با دیابت در مدرسه، به ویژه در زمان فعالیت بدنی، حیاتی است. آگاهی از تأثیرات کوتاه‌مدت و بلندمدت ورزش و فعالیت بدنی، استرس جسمی و روحی، موادغذایی و انسولین بر روی سطح قند خون برای دانش‌آموزان، خانواده‌ها و كادر مدرسه از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. این آگاهی میتواند به کاهش مشکلات و افزایش توانایی فرد در مدیریت دیابت در مدرسه کمک کند.
مشارکت کامل کودکان مبتلا به دیابت در فعالیت‌های ورزشی مدرسه، کلاس‌های تربیت بدنی، اردوهای علمی و فعالیت‌های تیمی و گروهی امری ضروری است. از آنجا که کودکان تقریباً هفت ساعت از روز را در مدرسه می‌گذرانند، مدیریت چالش‌های مرتبط با دیابت در مدرسه، به ویژه در زمان فعالیت بدنی، حیاتی است. آگاهی از تأثیرات کوتاه‌مدت و بلندمدت ورزش و فعالیت بدنی، استرس جسمی و روحی، موادغذایی و انسولین بر روی سطح قند خون برای دانش‌آموزان، خانواده‌ها و كادر مدرسه از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. این آگاهی میتواند به کاهش مشکلات و افزایش توانایی فرد در مدیریت دیابت در مدرسه کمک کند.
با این حال، انجام ورزش برای کودکان مبتلا به دیابت باید با احتیاط صورت گیرد، زیرا شایع‌ترین مشکل در حین ورزش، هیپوگلیسمی (افت قند خون) است. نظارت دقیق بر سطح قند خون میتواند از بروز چنین شرایطی جلوگیری کند.
چالش‌های فعالیت بدنی در افراد مبتلا به دیابت:
1- هیپوگلیسمی (افت قند خون)
هیپوگلیسمی به معنای پایین آمدن سطح قند خون است و شایع‌ترین مشکل در طول ورزش برای افرادمبتلا به دیابت نوع ۱ محسوب مي‌شود. دانش‌آموزان مبتلا به دیابت نوع ۲ که بیماری خود را با برنامه‌ریزی غذایی و فعالیت بدنی مدیریت می‌کنند، در حین ورزش در معرض خطر هیپوگلیسمی نیستند.
با این حال، دانش‌آموزان مبتلا به دیابت نوع ۲ که از انسولین یا سایر داروهای کاهنده قند خون استفاده می‌کنند، در معرض خطر هیپوگلیسمی قرار دارند و اقدامات احتیاطی لازم برای دانش‌آموزان مبتلا به دیابت نوع ۱ باید در مورد این کودکان نیز اعمال شود. افت قند خون در کودکان مبتلا به دیابت نوع ۱ و 2 که از انسولین یا سایر داروهای کاهنده قند استفاده می‌کنند اغلب در نتیجه فعالیت بدنی و تاثیر آن بر کاهش قند پلاسما، افزایش حساسیت به انسولین و تخلیه ذخایر گلیکوژن در عضلات رخ میدهد.
این عارضه میتواند در حین، بلافاصله پس از ورزش، یا حتی چندین ساعت پس از فعالیت بدنی رخ دهد، اما قابل پیشگیری است. همچنین فعالیت بدنی، جذب انسولین از محل تزریق را در نواحی‌ای که در ورزش درگیر هستند افزایش میدهد، به طور مثال در فوتبال که پا ها در ورزش درگیر هستند شکم گزینه بهتری برای تزریق انسولین است، زیرا جذب از این ناحیه قابل پیش‌بینی‌تر از پاها است. هیپوگلیسمی تأخیری میتواند در شب، ۶ تا ۱۵ ساعت پس از ورزش و حتی تا ۲۴ ساعت پس از ورزش طولانی‌مدت و سنگین نیز بروز کند. این عارضه ناشی از کاهش قند خون برای پر کردن ذخایر گلیکوژن تخلیه شده در عضلات و کبد است. افزایش مصرف غذا، کاهش دوز انسولین و پایش دقیق قند خون در دوره پس از ورزش میتواند از هیپوگلیسمی تأخیری جلوگیری کند.
بسته به ماهیت فعالیت و زمان آن نسبت به وعده غذایی و انسولین، هیپوگلیسمی را می‌توان با اقدامات زیر پیشگیری کرد:
- پایش سطوح قند قبل و بعد از ورزش. براي پايش سطح قند مي‌توان از دستگاه تست قند خون يا سنسور قند خون استفاده كرد.
- تنظیم دوز انسولین.
- مصرف میان وعده قبل، حین یا بعد از فعالیت.
نقش سنسور پايش قند خون، در مديريت سطح قند دانش‌آموزان
سنسور پايش قند بدون خون (CGM) در مدیریت دیابت كودكان نقش بسیار مهمی ایفا می‌کنند. این سیستم‌ها به کودک و خانواده کمک می‌کنند تا تغییرات سطح قند را به طور لحظه‌ای مشاهده کنند و از بروز افت یا افزایش قند خون جلوگیری کنند. در طول ورزش، CGM میتواند هشدارهای فوری در مواقع کاهش یا افزایش سطح قند خون به والدین و معلمان بدهد و به این ترتیب کمک می‌کند تا اقدامات پیشگیرانه به موقع انجام شوند.
پایش مداوم قند به دانش‌آموزان این امکان را میدهد که در طول ورزش و فعالیت بدنی، بر سطح قند خود نظارت داشته باشند و در صورت لزوم، از اقدامات مناسب مانند خوردن خوراکی‌های اضطراری برای پیشگیری از افت قند خون استفاده کنند.
سنسور پایش مداوم قند خون CGM
خرید آنلاین سنسور سایبایونیکس - SIBIONICS GS1
علائم قند خون پايين و اقدامات اضطراری برای هیپوگلیسمی
یک طرح اقدام اضطراری برای مدیریت هیپوگلیسمی باید توسط تیم پزشكي دانش‌آموز ارائه شود و به تمامی پرسنل مدرسه که با دانش‌آموز مبتلا به دیابت نوع ۱ و یا دانش‌آموزان مبتلا به دیابت نوع ۲ که از انسولین یا سایر داروهای کاهنده قند خون استفاده می‌کنند تعامل دارند، توزیع شود. این طرح باید شامل علائم و نشانه‌های معمول هیپوگلیسمی در کودک و بهترین روش‌های درمانی هیپوگلایسمی باشد. همواره به یاد داشته باشید که هرگز کودکی را که مشکوک به افت قند خون است تنها نگذاريد يا او را تنها به جایی نفرستید.
علائم هیپوگلیسمی (افت قندخون):
- خفیف: گرسنگی، تعریق، لرزش، خواب‌آلودگی، ضعف، تغییر شخصیت، رنگ‌پریدگی، عدم تمرکز، اضطراب، تحریک‌پذیری، سرگیجه.
- متوسط: سردرد، تاری دید، تغییر رفتار، ضعف، لکنت زبان، عدم هماهنگی، گیجی.
- شدید: از دست دادن هوشیاری، تشنج، عدم توانایی در بلع.
اقدامات لازم برای هیپوگلیسمی:
هیپوگلیسمی خفیف:
- خود درماني توسط دانش‌آموز امكان‌پذير است اما حضور يك مراقب پيشنهاد مي‌شود.
- یک منبع کربوهیدرات سریع الجذب (قند ساده) مصرف کنید: 4حبه قند ،نصف لیوان آب میوه، نصف لیوان نوشابه غیر رژیمی، یک قاشق غذا خوری عسل یا یک قاشق غذا خوری شکر
- ۱۰ تا ۱۵ دقیقه صبر کنید.
- قند خون را دوباره بررسی کنید.
- اگر علائم ادامه داشت یا قند خون کمتر از حد مشخص‌شده بود، مصرف مواد غذایی با قند ساده را تکرار کنید.
- پس از بالا آمدن قند خون، میان وعده حاوی یک واحد کربوهیدرات استفاده نمایید.
- با اينكه استفاده از سنسور قند خون سي جي ام در مورد دانش‌آموزان پيشنهاد مي‌شود اما اندازه‌گيري سطح قند با دستگاه قند خون نيز بسيار بهينه و كاربردي است. در اين شرايط به تاريخ انقضاء نوار تست قند خون توجه كنيد.
هیپوگلیسمی متوسط:
- شخص به كمك ديگران نيازمند است.
- به دانش‌آموز یک منبع کربوهیدرات سریع الجذب طبق دستورالعمل‌های خفیف بدهید.
- ۱۰ تا ۱۵ دقیقه صبر کنید.
- قند خون را دوباره با سنسور ديابت يا دستگاه تست قند خون بررسی کنید.
- اگر علائم ادامه داشت یا قند خون کمتر از حد مشخص‌شده در برنامه بود، تکرار کنید.
- پس از بالا آمدن قند خون، میان‌وعده حاوی یک واحد کربوهیدرات استفاده نمایید.
هیپوگلیسمی شدید:
- هرگز سعی نکنید چیزی از طریق دهان به او بدهید.
- در صورت امکان، او را به پهلو بخوابانید.
- فوری به مربی بهداشت مدرسه یا پرسنل آموزش‌دیده دیابت اطلاع دهید.
- گلوکاگون را تزریق کنید.
- با اورژانس ۱۱۵ تماس بگیرید.
- با والدین تماس بگیرید.
- کنار دانش‌آموز بمانید. در موارد مشکوک به افت قند خون، همیشه و بلافاصله موارد مشاهده شده را به مربی بهداشت مدرسه یا پرسنل آموزش‌دیده دیابت اطلاع دهید.
2. هیپرگلیسمی (بالا بودن قند خون)
در کودکان مبتلا به دیابت نوع ۱، ورزش ممکن است منجر به اختلال در فرآیند مدیریت سطح قند خون بشود و علائم قند خون بالا مشاهده بشود. با وجود اینکه ورزش متابولیسم قند را تحریک می‌کند، مقدار مشخصی انسولین مورد نیاز است. اگر قند خون بیش از ۳۵۰ میلی‌گرم در دسی‌لیتر باشد، باید کتون‌های ادرار بررسی شود. اگر میزان کتون‌ها متوسط یا زیاد باشند، ورزش باید تا زمانی که تست کتون منفی شود، به تعویق افتد. قند خون بالا و وجود سطوح بالای کتون نشانه‌هایی از کمبود انسولین هستند.
در صورت بالا بودن قند خون و عدم وجود کتون‌ها، میان وعده قبل از ورزش میتواند کاهش یابد. دانش‌آموزان مبتلا به دیابت نوع ۲ انسولین داخلی کافی در دسترس دارند و بسیار به ندرت دچار هیپرگلیسمی همراه با کتون می‌شوند.
پیشنهاداتی برای مدیریت بهتر در مدرسه
افزایش آگاهی در مورد فواید و چالش‌های فعالیت بدنی برای دانش‌آموزان مبتلا به دیابت به مدیریت کوتاه‌مدت و بلندمدت دیابت در مدرسه کمک خواهد کرد. با همکاری دانش‌آموز و پزشك، والدین، مربی بهداشت مدرسه، معلم تربیت بدنی می‌توانند برنامه‌هایی را برای کمک به کودک در تعادل بخشیدن بین نیازهای ورزش و کنترل قند ایجاد کنند. اين برنامه‌های آموزشی باید برای هر کودک به طور شخصی سازی شده وجود داشته باشد و شامل دستورالعمل‌های خاصی برای فعالیت بدنی باشد.
افت قند خون در کودکان در محیط مدرسه!
از تشخیص تا مدیریت
اقدامات عمومی برای کودکان مبتلا به دیابت نوع ۱:
1. قبل از کلاس تربیت بدنی/فعالیت بدني:
- سطح قند خون دانش‌آموز را بررسی کنید (ترجیحاً بلافاصله قبل از ورزش)
- دانش‌آموز باید یک میان وعده کربوهیدراتی متناسب با فعالیت و سطح قندخون مصرف کند.
- در صورت لزوم، دوز انسولین را بر اساس سطح قند خون و فعالیت در کودکانی که تزریق‌های متعدد روزانه انسولین دارند، تنظیم کنید. این مورد برای هر کودک متفاوت است.
- دانش‌آموز باید آب به میزان کافی بنوشد. هیدراتاسیون کافی برای تمامي افراد، قبل و در طول ورزش طولانی‌مدت مهم است، اما به ویژه برای افراد مبتلا به دیابت، با توجه به تأثیر کم‌آبی بر قند خون، از اهمیت بالاتری برخوردار است.
- یک منبع قند سریع الجذب و تجهیزات پایش قند باید در دسترس باشد.
2. برای هیپوگلیسمی در طول فعالیت بدنی:
- در صورت بروز علائم هیپوگلیسمی، فعالیت را متوقف کرده و به معلم یا مربی بهداشت مدرسه اطلاع دهید.
- به محض مشاهده علائم، قند خون را بررسی کنید.
- در صورت نیاز، طبق سطح قند خون و بر اساس برنامه اقدام دانش‌آموز برای هیپوگلیسمی، درمان افت قند را شروع کنید.
- اگر پس از ۱۵ دقیقه بررسی مجدد، قند خون در محدوده هدف بود، میتوانید با رعایت احتیاط و با شدت کمتر ورزش را شروع کنید.
3. بعد از فعالیت بدنی:
- بهتر است با توجه به عدد قند خون و میزان فعالیت بدنی کودک مبتلا به دیابت، میان وعده های حاوی کربوهیدرات مصرف کنند.
- برای درمان هیپوگلیسمی پس از ورزش که ممکن است تا ۲۴ ساعت پس از ورزش شدید رخ دهد، آماده باشید. تغییرات فردی در نیازهای انسولین و کربوهیدرات باید در نظر گرفته شود. تنظیم یکی یا هر دو ممکن است برای پیشگیری از هیپوگلیسمی لازم باشد. مهم‌ترین عامل، مدت و شدت فعالیت بدنی است. با فعالیت طولانی‌تر و شدیدتر، کودک به انسولین کمتر و یا به مصرف کربوهیدرات بیشتری نیاز دارد.
نقش مربیان تربیت بدنی و مربیان ورزشی
مربیان تربیت بدنی باید علائم ديابت و افت قند خون را بشناسند و قادر به شناسایی و کمک به درمان هیپوگلیسمی باشند. مربیان بهداشت مدرسه می‌توانند از چک لیست برای توضیح نقش‌ها و مسئولیت‌های مربیان و معلمان تربیت بدنی در کمک به دانش‌آموز مبتلا به دیابت و نحوه اجرای برنامه درمان هیپوگلیسمی استفاده کنند. دانستن برنامه از قبل میتواند به کاهش اضطراب کارکنان مدرسه و ترس و خجالت احتمالی برای دانش‌آموز کمک کند. تمرین توصیه‌های خودمراقبتی در برنامه مدیریت دیابت با دانش‌آموز، معلمان و مربیان در ابتدای سال تحصیلی میتواند به اطمینان از درمان سریع و مؤثر هیپوگلیسمی کمک کند.
ورزش بخش مهمی از مدیریت دیابت در دانش‌آموزان است و علاوه بر بهبود وضعیت جسمی، نقش چشمگیری در کنترل سطح قند خون و افزایش حساسیت به انسولین دارد. فعالیت بدنی منظم کمک می‌کند تا از نوسانات شدید قند خون پیشگیری شده و وضعیت کلی سلامت کودک بهبود یابد. در این میان، نظارت مستمر بر سطح قند برای دانش‌آموزان مبتلا به دیابت از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. سنسور پايش قند خون (CGM) با ارائه هشدارهای به‌موقع و اطلاعات دقیق، به دانش‌آموزان، والدین و مربیان کمک می‌کنند تا تغییرات ناگهانی در سطح قند را شناسایی کرده و فوراً اقدام کنند. این سیستم‌ها در جلوگیری از افت یا افزایش سطح قند خون مؤثر هستند و با ارائه داده‌های لحظه‌ای، امکان تنظیم دقیق انسولین و رژیم غذایی را فراهم می‌کنند. به این ترتیب، سیستم‌های CGM به ابزاری ضروری در مدارس تبدیل شده‌اند که بویژه هنگام انجام فعالیت‌های ورزشی، نظارت دقیق و ایمن بر سطح قند خون را ممکن می‌سازند.
جهت آشنايي بيشتر با دستگاه CGM و اطلاع از بيمه سنسور مي‌توانيد به سايت فريرطب مراجعه كنيد و با كارشناسان ما در تماس باشيد.
