زندگی با دیابت به‌ویژه برای کودکان و نوجوانان، نیازمند پیگیری مداوم رفتارهای مختلف در طول روز است، که می‌تواند از نظر جسمی و روحی فشار زیادی را به فرد وارد کند. نیاز به بررسی مداوم سطح قند خون و آگاهی از مصرف غذا و تزریق روزانه انسولین، به صورت طبیعی برای کودکان و نوجوانان دشوار است. هنگامی که سطح قند خون به‌درستی تنظیم نمی‌شود پیامدهایی از قبیل ناامیدی، استرس و حتی احساس بی‌حوصلگی و دلخوری بوجود خواهد آمد. این مشکلات ممکن است باعث بروز تنش‌ها و درگیری‌هایی بین والدین و کودکان شود.
انگیزه برای مدیریت دیابت
در طول مدت درمان دیابت، انگیزه فرد برای حفظ قند خون در محدوده هدف ممکن است دچار تغییراتی شود. در برخی مراحل درمان، افراد ممکن است از تلاش‌های مداوم خسته شوند و انگیزه کمتری برای ادامه درمان پیدا کنند. این وضعیت که به “فرسودگی دیابت” شناخته می‌شود، زمانی رخ می‌دهد که فرد از مدیریت دیابت خسته می‌شود و از انجام وظایف ضروری برای کنترل بیماری خود دست می‌کشد. این وظایف می‌تواند شامل نظارت و ثبت قند خون، دریافت داده‌ها از فناوری‌های مختلف مانند سنسور پایش مداوم قند خون، شمارش کربوهیدرات‌ها و مصرف انسولین یا داروها باشد. فرسودگی دیابت می‌تواند در برخی موارد به افسردگی منجر شود.
واکنش‌های عاطفی
- واکنش عاطفی کودک شما: کودک شما به‌طور طبیعی واکنش عاطفی خاص خود را نسبت به تشخیص دیابت خواهد داشت. این واکنش‌ها ممکن است شامل احساس ترس از آینده و ناامیدی باشد. بیمارستان‌ها برای کودکان، مکان‌هایی غریب هستند و راحتی خانه را ندارند. علاوه بر این، کودک شما ممکن است با ناراحتی‌های جسمی در فرآیند تشخیص و درمان اولیه مواجه شود. همچنین پس از بازگشت به خانه، ممکن است کودک شما نگرانی‌هایی در دیگر جنبه‌های زندگی‌اش پیدا کند که ممکن است به کاهش اعتماد به نفس او منجر شود.
- واکنش عاطفی خانواده شما: برادران و خواهران کودک مبتلا به دیابت نیز ممکن است نگرانی‌هایی در مورد وضعیت فرزند مبتلا به دیابت داشته باشند. آنها ممکن است شما را ناراحت ببینند و ندانند چگونه باید واکنش نشان دهند. در این مدت، شما نیاز خواهید داشت که تمرکز بیشتری روی یادگیری و مدیریت دیابت کودک خود داشته باشید و این ممکن است باعث شود که آنها احساس کنند نادیده گرفته شده‌اند. در برخی موارد، خواهران و برادران بزرگ‌تر ممکن است سعی کنند درگیر شوند و مسئولیت بیشتری در قبال مدیریت قند خون فرزند مبتلا به دیابت به عهده بگیرند. دیگر بستگان و دوستان نیز ممکن است نگران باشند، اما ندانند چگونه می‌توانند به شما و کودک مبتلا به دیابت‌تان کمک کنند.
- واکنش عاطفی شما به‌عنوان والدین: طبیعی است که والدین هنگام تشخیص دیابت فرزند خود احساس ترس و آشفتگی کنند. فشار روانی ناشی از دیابت تنها بر دوش فرد مبتلا به دیابت نیست، بلکه این بار عمدتاً بر دوش والدین قرار می‌گیرد. این موضوع می‌تواند بسیار سخت و طاقت‌فرسا باشد.
چگونه افراد با دیابت خود برخورد می‌کنند؟
- بیخیال بودن: افراد معمولاً به‌دنبال راحتی می‌روند و ممکن است در تلاش باشند که از احساسات سخت خود فرار کنند. آنها ممکن است بیشتر غذا بخورند، از داروها به‌طور نادرست استفاده کنند و یا خود را در کار غرق کنند تا احساسات خود را سرکوب نمایند. در این حالت، ممکن است فرد بگوید “همه چیز درست می‌شود”، در حالی که او در تلاش است که احساسات دشوار خود را نادیده بگیرد.
- کنترل: برخی از افراد ممکن است در واکنش به وضعیت خود تلاش کنند و تمام جنبه‌های زندگی‌شان را کنترل کرده تا از تجربیات ترسناک بعدی جلوگیری نمایند. این افراد ممکن است رفتارهای بسیار سختگیرانه‌ای داشته باشند، خانه را بسیار مرتب نگه دارند، از تجربیات جدید پرهیز کنند و بیشتر در خانه بمانند و ارتباطات اجتماعی‌شان را کاهش دهند. این موضوع ممکن است به تفکراتی نظیر استعفا از شغل، آموزش خانگی فرزند یا نیاز به حضور در کنار کودک در تمام زمان‌ها منجر شود.
اهمیت مراقبت از خود به‌عنوان والدین
والدین باید توجه ویژه‌ای به مراقبت از خود داشته باشند تا بتوانند از عهده‌ی مسئولیت‌های خود در قبال فرزند مبتلا به دیابت برآیند. این موضوع اغلب به راحتی گفته می‌شود، اما عملی کردن آن ممکن است دشوار باشد زیرا توجه والدین معمولاً به فرزندشان معطوف است. این مراقبت ها شامل ایجاد فضای لازم برای استراحت، تقویت روحیه و دریافت حمایت‌های اجتماعی و حرفه‌ای است.
تنها زمانی که والدین به خود توجه داشته باشند، می‌توانند به‌طور مؤثر به مراقبت از فرزند خود و مدیریت دیابت او پرداخته و به بهترین شکل از عهده‌ی این چالش‌ها برآیند.
کمک به فرزند خود در مدیریت دیابت
- وظایف مدیریت دیابت فرزند خود را با توجه به سن و مرحله رشد با او به اشتراک بگذارید.
- باید به‌طور منظم بررسی کنید که فرزند شما چگونه از عهده‌ی تمامی مسئولیت‌های خود برمی‌آید.
- انتظارات خود را بر اساس سن و مرحله رشد فرزندتان تنظیم کنید.
- به فرزند خود بگویید که اشکالی ندارد که دیابت را دوست نداشته باشد.
- تمرکز خود را بیشتر بر رفتارهایی که فرزند شما می‌تواند انجام دهد مانند بررسی قند خون، تزریق انسولین یا مصرف داروها قرار دهید و فرزندتان را به‌خاطر بالا یا پایین بودن اعداد قند خون تنبیه نکنید و اگر قرار است عواقبی تعیین کنید، آنها را برای رفتارهایی که فرزند شما روی آن کنترل دارد، اعمال کنید.
- به مسائلی غیر از دیابت توجه کنید، از فرزند خود در مورد مسائلی غیر از دیابت بپرسید.
- زمان کافی با دیگر فرزندان خود بگذرانید تا احساس کنار گذاشته شدن به آن ها دست ندهد، اگرچه این هرگز نیت والدین نیست، اما در مواجهه با یک بیماری مزمن معمول است.
- تیم دیابت فرزندتان را مطلع کنید تا آنها بتوانند با فرزند شما صحبت کرده و او را راهنمایی کنند.
- اگر نگرانی‌هایی در مورد فرزند خود دارید، مهم است که با دیگر بزرگسالانی که از فرزندتان مراقبت می‌کنند، صحبت کنید. از بستگان و دوستان بپرسید که آیا تغییراتی در رفتار او مشاهده کرده‌اند. با معلم فرزندتان یا دیگر کسانی که از دیابت فرزندتان مطلع هستند، صحبت کنید.
- با فرزند خود صحبت کنید، از او بپرسید که چه احساسی دارد، به او بگویید که متوجه اید وضعیت برایش سخت است و او را مطمئن کنید که او در مسیر مواجه به دیابت تنها نیست.
راهکارهای استقلال کودکان دیابتی در مدیریت قند خون
علائم اضطراب و استرس عاطفی در کودکان مبتلا به دیابت
پس از تشخیص دیابت در فرزندتان، باید درک واضحی از مسئولیت‌های جدید خود و نیازها و توانایی‌های فرزندتان در هر مرحله رشدی داشته باشید. شما بهترین فرد برای شناخت فرزندتان هستید و یکی از نقش‌های کلیدی شما این است که متوجه شوید چه زمانی فرزندتان از نظر عاطفی دچار مشکل شده است.
علائم اضطراب و استرس در کودکان زیر ۵ سال:
- رفتارهای تحریک‌آمیز مانند عصبانیت و پرخاشگری در برابر تست قند خون با نمونه‌گیری از نوک انگشت، تزریق‌ها، تغییر محل تزریق و یا حتی نصب سنسور CGM بر روی بدن
- بازگشت به رفتارهای پیشین مانند شب ادراری
- امتناع از خوردن یا پرخوری
- کشیدن مو
- کابوس‌ها و نیاز به آرامش شبانه
علائم اضطراب و استرس در کودکان و نوجوانان:
- فراموش کردن تزریق
- عدم بررسی سطح قند خون از طریق دستگاه تست قند (CGM) یا دستگاه تست قند خون رایج
- پنهان کردن بسته‌های مواد غذایی و یا گم شدن آن ها
- عدم استفاده از دستبند هشدار پزشکی
- تغییرات در HbA1c و یا زمان در محدوده هدف که با آنچه که آنها می‌گویند و انجام می‌دهند، همخوانی ندارد
- تغییر در روابط دوستانه یا انزوا اجتماعی
- عدم گذراندن زمان با خانواده و انزوا در اتاق خود
- خشمگین شدن که اغلب علامت اضطراب شدید در کودک است
- ابراز نگرانی از احساس متفاوت بودن نسبت به دیگران
- گفتن اینکه “دیگر برایشان اهمیتی ندارد”
- علاقمند نبودن به آینده
- انجام رفتارهای پرخطر (ترک مدرسه، قلدری کردن یا قربانی قلدری شدن)
برخورداری از حمایت و مشورت متخصصان مربوطه
برخی از کودکان نیاز به حمایت از متخصصان دارند. اگر رفتارها و یا واکنش‌های عاطفی فرزند شما شدیدتر از آن چیزی است که شما قادر به مدیریت آن هستید و یا اینکه این رفتارها مداوم و طولانی مدت مثلا برای بیش از چند هفته ادامه می‌یابد، فرزند شما ممکن است به کمک مضاعف برای مقابله با بیماری نیاز داشته باشد. کمک از خدمات تخصصی برای کودکانی که پیش‌تر مشکلات سلامت روانی داشته‌اند، می‌تواند ضروری‌تر باشد.
اگر نگران هستید، با تیم دیابت فرزندتان و یا پزشک او تماس بگیرید تا آنها شما را راهنمایی کنند.
نگرانی‌های ممکن سلامت روانی در کودکان مبتلا به دیابت
دیابت یک بیماری چالش‌برانگیز است. این بیماری ممکن است گاهی کسل‌کننده، مداوم، تهاجمی و حتی دردناک باشد. مدیریت صحیح دیابت، می‌تواند از بار روانی این بیماری در طول زندگی کودک بکاهد.
علائم اضطراب و افسردگی
تحقیقات نشان می‌دهند که علائم اضطراب و افسردگی در کودکان و نوجوانان مبتلا به دیابت رایج است. نگرانی‌های روانی می‌توانند مدیریت و درمان دیابت را مختل کنند و بر عملکرد کلی خانواده تأثیر بگذارند. اگر فردی دچار افسردگی یا اضطراب باشد، ممکن است، دچار تغییراتی در الگوهای رفتاری خود شود.
این الگوها ممکن است در کوتاه‌مدت احساس بهتری به فرد بدهند، اما در بلندمدت مشکلات بیشتری ایجاد می‌کنند. به‌عنوان مثال، کودک یا نوجوان ممکن است به‌خاطر نگرانی هایی که دارد از رفتن به مدرسه و یا انجام فعالیت‌های مربوط به آن اجتناب کند. در حالی که نگرانی ممکن است در کوتاه‌مدت کاهش یابد، اجتناب باعث می‌شود که بازگشت به مدرسه یا فعالیت‌ها دشوارتر شود و این نگرانی ها ادامه یابد.
احساس کنترل‌شدن توسط دیابت
ممکن است فرزند شما احساس کند که از همسالان خود متفاوت است. آنها ممکن است جنبه‌های عملی مدیریت دیابت را آزاردهنده و حواس‌پرت‌کننده بدانند و زمانی که سطح قند خونشان خارج از محدوده مناسب قرار می‌گیرد، احساس ناامیدی کنند. این احساس برای کودکان و نوجوانان مبتلا به دیابت رایج است که خود را تحت کنترل دیابت احساس کنند و راه‌هایی برای مقابله با آن پیدا کنند.
این رفتارها می‌تواند شامل غذا خوردن مخفیانه، عدم تزریق انسولین و یا عدم اندازه‌گیری سطح قند خون باشد. آنها حتی ممکن است سعی کنند احساساتتان را مثلاً با گفتن سطوح نادرست قند خون به شما، مدیریت کنند تا نگران نشوید.
ابتلای بیشتر به مشکلات روانی
افراد مبتلا به دیابت نسبت به افرادی که دیابت ندارند، بیشتر دچار افسردگی، اضطراب و اختلالات خوردن می‌شوند.
چگونه با کودک مبتلا به دیابت خود سازگار شویم؟
آیا کودکان مبتلا به دیابت در معرض افسردگی و اضطراب هستند؟
مهم است بدانید که اضطراب و افسردگی در افراد مبتلا به دیابت می‌تواند نادیده گرفته شود، زیرا نشانه‌های فیزیکی افسردگی و اضطراب ممکن است مشابه با نشانه‌های هیپرگلیسمی (افزایش قند خون) و هیپوگلیسمی (کاهش قند خون) باشند. به همین دلیل، بررسی جنبه‌های رفتاری و فکری سلامت فرد مهم است.
عائمی که ممکن است نشان‌دهنده افسردگی باشد:
- تغییرات در الگوهای خواب و غذا خوردن
- عدم تمایل کودک یا نوجوان به شرکت در فعالیت‌هایی که قبلاً از آنها لذت می‌برد
- هرگونه اظهار نظر در مورد نارضایتی از خود و یا احساس ناامیدی نسبت به آینده خود
علائم هیپوگلیسمی مانند افزایش ضربان قلب، تعریق و تغییرات دمای بدن ممکن است شبیه علائم اضطراب باشد. از این رو مهم است که ابتدا فرض کنید که این علائم به دلیل هیپوگلیسمی است. سپس اگر این طور نبود، باید بررسی کنید که آیا این علائم مربوط به اضطراب است یا خیر؟
بیان افکار و برنامه‌های خودکشی
برای کودکان و نوجوانان طبیعی است که گاهی احساس ناامیدی کنند. بیان افکار مربوط به تمایل به مرگ، معمولاً به این معنا نیست که آن ها بخواهند زندگی خود را تمام کنند بلکه به این معناست که می‌خواهند زندگی‌شان را تغییر دهند. اما افکار خودکشی و هرگونه شواهدی از آسیب به خود، نشان‌دهنده این است که فرزند شما به‌طور جدی دچار پریشانی عاطفی است.
همیشه به یاد داشته باشید که کودکان و نوجوانان مبتلا به دیابت، به انسولین دسترسی دارند، که در صورت استفاده نادرست می‌تواند آسیب‌های جدی به همراه داشته باشد. افکار خودکشی یا شواهدی از آسیب به خود باید بسیار جدی گرفته شود.
اختلالات خوردن و دیابت
اختلالات خوردن در افراد مبتلا به دیابت شایع‌تر است. یکی از دلایل این امر این است که دیابت می‌تواند فرد را مجبور به تمرکز بر وزن، بدن و مصرف غذا کند. در حالی که اختلالات خوردن در زنان شایع‌تر است، این مشکل می‌تواند مردان را نیز تحت تأثیر قرار دهد. محدود کردن مصرف غذا، افزایش فعالیت بدنی و تغییر دوز انسولین، ممکن است به‌عنوان راهی برای مدیریت وزن و شکل دهی مناسب بدن در نوجوانان مبتلا به دیابت باشد.
نشانه‌های کلیدی که باید مراقب آنها باشید:
- ابتلای مکرر به کتواسیدوز دیابتی
- کاهش سریع وزن
- امتناع از خوردن
- انجام وظایف مدیریت دیابت به‌طور مخفیانه
به دلیل ارتباط میان مصرف غذا و کنترل قند خون، مهم است که اگر نگرانی‌هایی در مورد وزن یا شکل بدن فرزندتان دارید، با تیم دیابت فرزند خود همکاری نزدیک داشته باشید. پزشک نیز می‌تواند به بررسی این که آیا فرزند شما نیاز به خدمات تخصصی دارد یا خیر کمک کند.
در نهایت باید تاکید کرد که مدیریت دیابت در کودکان و نوجوانان نه تنها به مراقبت‌های جسمی نیاز دارد بلکه باید به بعد روانی و عاطفی این بیماری نیز توجه ویژه‌ای داشت. دیابت یک چالش روزانه است که تأثیرات عاطفی و روانی متعددی بر فرد مبتلا و خانواده‌های آن ها دارد. با وجود تمام سختی‌هایی که در مسیر مدیریت دیابت وجود دارد، والدین و کودکان می‌توانند با حمایت مناسب، برنامه‌ریزی دقیق و استفاده از تکنولوژی‌های نوین مانند دستگاه تست قند خون (CGM) یا سر سوزن انسولین مناسب کودکان و نوجوانان که میزان درد به مراتب کمتری را در تزریق انسولین به جا می‌گذارد، دیابت را بهتر مدیریت کنند و کیفیت زندگی خود و کودک را ارتقا دهند.
در این راستا، استفاده از سنسور پایش مداوم قند خون (CGM) یکی از مهم‌ترین راهکارهای موجود برای مدیریت دقیق‌تر دیابت در کودکان و نوجوانان است. این سیستم‌ها که به عنوان دقیق‌ترین دستگاه تست قند خون شناخته می‌شوند که با ارسال داده‌های قند به تلفن همراه هوشمند، نه تنها کمک می‌کنند تا تغییرات قند به‌موقع شناسایی شوند بلکه این امکان را به والدین و پزشکان نیز می‌دهند که در صورت افزایش یا افت سطح قند، اقدامات لازم را به موقع انجام دهند. در بسیاری از کشورها، این سیستم‌ها به‌طور گسترده‌ای برای کودکان و نوجوانان مبتلا به دیابت مورد استفاده قرار می‌گیرند تا فرآیند درمان به‌طور مؤثرتری پیگیری شود.
از آنجایی که در ایران نیز به‌تازگی برخی از نهادها و شرکت‌ها پوشش بیمه سنسور و بیمه دیابت را برای دسترسی به سیستم‌های پایش مداوم قند خون برای کودکان و نوجوانان فعال کرده‌اند، این موضوع فرصت خوبی را برای والدین فراهم می‌آورد تا از این فناوری پیشرفته برای بهبود کیفیت زندگی فرزند خود استفاده کنند.
برای آگاهی بیشتر از جزئیات طرح‌های بیمه سنسور (CGM) و نحوه دسترسی به این خدمات، شما می‌توانید به سایت فریر آسا طب مراجعه کرده و اطلاعات دقیق‌تری در این خصوص به‌دست آورید. استفاده از این سیستم‌ها می‌تواند گامی مؤثر در جهت مدیریت بهتر دیابت و کاهش بار عاطفی و جسمی این بیماری برای کودکان و نوجوانان باشد.
