سیستم های پایش مداوم قند که به اختصار CGM نامیده می‌شوند از جدیدترین تکنولوژی‌های پایش قند به شمار می‌آیند و در سال‌های اخیر جایگاه مهمی را در حوزه پایش قند به خود اختصاص داده‌اند.
این سیستم‌ها در بین افراد مبتلا به دیابت به عنوان سنسور قند خون معروفند اما باید توجه داشت که برخلاف دستگاه‌های تست قند خون که قند خون مویرگی را اندازه می‌گیرند، سیستم‌های پایش مداوم قند با اندازه‌گیری قند مایع میان بافتی عدد قند را نمایش می‌دهند.
یکی از ویژگی‌های شاخص در سنسور تست قند، پایش خودکار، منظم و پیوسته سطح قند فرد مبتلا به دیابت است. این سنسورها بدون نیاز به خون‌گیری از نوک انگشت، قند شما را اندازه‌گیری کرده و به شما نمایش می‌دهند. در این میان شما از روند تغییرات سطح قند خود طی شبانه روز آگاه می‌شوید و می‌توانید وضعیت دیابت خود را به بهترین شکل مدیریت کنید.
کارکرد سنسور تست قند به این صورت است که یک سنسور بر روی بدن فرد مبتلا به دیابت نصب میشود و سطح قند مایع میان بافتی او را به صورت منظم هر 1 الی 5 دقیقه اندازه‌گیری کرده و نتیجه را در حافظه خود ذخیره میکند. برای مشاهده عدد قند خود کافیست فرد مبتلا به دیابت، اپلیکیشن سیستم پایش مداوم قند را روی گوشی تلفن همراه خود نصب کرده و از وضعیت قند لحظه‌ای خود مطلع شود.
در سال‌های اخیر به دنبال ورود این تکنولوژی نوظهور به چرخه مدیریت دیابت، شاخص‌های جدیدی نیز در مدیریت دیابت شکل گرفت. یکی از این شاخص‌ها که توجه زیادی را به خود جلب کرده، شاخص “مدت زمان در محدوده هدف” است که به اختصار در متون انگلیسی به TIR شهرت دارد. در حال حاضر این شاخص یکی از مهم‌ترین و اصلی‌ترین شاخص‌های مدیریت دیابت به شمار می‌آید و مطالعات فراوانی در مورد اهمیت دستیابی به این شاخص در بهبود مدیریت دیابت و پیشگیری از عوارض دیابت انجام شده است.
این شاخص در بین افراد مبتلا به دیابت، با اصطلاح «مدت زمان در محدوده هدف یا محدوده سبز» شناخته میشود. بدست آوردن اطلاعات کافی در مورد زمان در محدوده هدف میتواند به عنوان راهکاری موثر و کاربردی برای کنترل سطح قند خون توسط افراد مبتلا به دیابت مورد استفاده قرار گیرد. از این رو قصد داریم تا در این مقاله به شناخت بیشتر این شاخص بپردازیم و آن را مورد بررسی قرار دهیم.
از مهم‌ترین ویژگی‌های استفاده از سیستم‌های پایش مداوم قند می‌توان به این موارد اشاره کرد:
- پایش مداوم و خودکار سطح قند در تمام طول شبانه روز بدون نیاز به خون‌گیری
- پایش روند نوسانات (کاهش یا افزایش) قند در طول شبانه روز
- دارای زنگ هشدار در مواقعی که سطح قند بالا یا پائین باشد
سیستم‌های پایش مداوم قند (CGM) که به سنسور تست قند معروفند، با توجه به مزیت‌هایی که برای فرد مبتلا به دیابت دارند توانسته‌اند به حفظ سطح قند در محدوده هدف کمک کنند و از این طریق کیفیت زندگی افراد مبتلا به دیابت را بهبود بخشند. در ادامه اصطلاح «مدت زمان در محدوده هدف» را بررسی می‌کنیم و با مزیت های آن آشنا می شویم:
مدت زمان در محدوده هدف چیست؟
مدت زمان در محدوده هدف به درصد زمانی اشاره دارد که قند فرد در طول آن در محدوده طبیعی و نرمال قرار داشته است. اگرچه محدوه هدف با توجه به شرایط افراد میتواند متغیر باشد، اما طبق دستورالعمل‌ها توصیه میشود که محدوده 70 تا 180 میلیگرم در دسی‌لیتر، محدوده هدف باشد.
شاخص زمان در محدوده هدف، میزان ساعت‌هایی که قند ما در محدوده هدف قرار گرفته است را در اختیارمان قرار میدهد. این شاخص برحسب ساعت در روز سنجیده میشود. به عنوان مثال، اگر۵۰٪ زمان در یک شبانهروز، قندها در محدوده هدف (۷۰- ۱۸۰ mg/dl) باشد به این معناست که سطح قند خون ما به مدت 12 ساعت در طول شبانه روز در محدوده هدف یا محدوده طبیعی قرار داشته است.
چرا شاخص «مدت زمان در محدوده هدف» مهم است؟
زیر نظر داشتن مقادیر قند بر حسب شاخص TIR، درک دقیقی از دیابت را به فرد منتقل کرده و موجب میشود تا فرد مبتلا به دیابت در مورد علل و معلول‌هایی که بر روی قند خون او اثرگذار هستند، به آگاهی کامل‌تری دست پیدا کند. به عنوان مثال فرد تاثیر غذاها و یا ورزش‌های خاص روی TIR (مدت زمان در محدوده هدف قند) را متوجه میشود.
باید در نظر داشته باشیم شاخصی مانند A1C که میانگین قند خون فرد در یک دوره ۳ ماهه را نشان میدهد، نمی‌تواند چنین اطلاعاتی را در اختیار فرد مبتلا به دیابت قرار دهد و زمان صرف شده در محدوده‌های مختلف قند خون را در طول یک روز مشخص و ثبت کند.
به طور کلی قرار گرفتن سطح قند خون در محدوده هدف به صورت مستقیم روی سطح انرژی، کیفیت زندگی و خلق و خوی فرد مبتلا به دیابت تأثیر می‌گذارد و به بهبود شرایط عمومی فرد کمک میکند. از طرفی قرار گرفتن قند خون خارج از این محدوده (افت یا افزایش سطح قند)، شرایط عمومی فرد مبتلا به دیابت را مختل کرده و عوارضی را برای او به دنبال خواهد داشت.
نقش شاخص «مدت زمان در محدوده هدف» در شناسایی عوارض دیابت
مطالعات اولیه نشان میدهد که شاخص TIR میتواند به طور موثر عوارض طولانی مدت دیابت را پیش‌بینی کند. در یک تجزیه و تحلیل جامع از یک مطالعهی برجسته (DCCT)، محققان رابطه‌ای قوی را بین مقادیر مختلف TIR و عوارض دیابت شناسایی کردند. به طور مثال عوارضی مانند بیماری چشم (رتینوپاتی) و بیماری کلیوی (میکروآلبومینوری) با افزایش مدت زمانیکه مقادیر قند خون فرد مبتلا به دیابت در محدوده هدف قرار گرفته، کاهش یافته است.
محدوده TIR در افراد مختلف دیابتی:
محدوده TIR برای هر فرد متفاوت است و ممکن است به دارو، نوع دیابت، رژیم غذایی (به ویژه مصرف کربوهیدرات)، سن، سلامتی عمومی فرد و خطر هیپوگلیسمی مرتبط باشد. به طور کلی بهتر است قندهای فرد مبتلا به دیابت زمان بیشتری را در محدوده هدف قرار بگیرند تا از هیپوگلیسمی جلوگیری بشود. کارشناسان تاکید می‌کنند که تغییرات کوچک مانند تغییر 5 درصدی در مقادیر TIR – برای مثال از 60 درصد به 65 درصد – میتواند معنادار و کمک کننده باشد، زیرا به این معنی‌ست که قندهای فرد حدود ۱ ساعت بیشتر در شبانه روز، در محدوده هدف قرار گرفته‌اند.
هدف گذاری شاخص مدت زمان در محدوده هدف (TIR)
برای افراد مبتلا به دیابت نوع ۱ و ۲
- بیشتر از 70% روز، عدد قند در محدودهی 70-180 میلیگرم بر دسی لیتر باشد.
- کمتر از 25% روز، عدد قند بالاتر از 180 میلیگرم بر دسی لیتر باشد که کمتر از 5% آن باید قندهای بالای 250 میلیگرم بر دسی لیتر را شامل بشود.
- کمتر از 4 % روز ، عدد قند زیر 70 میلیگرم بر دسی لیتر (پایین‌تر از محدودهی نرمال) باشد.
- کمتر از 1 % روز ، عدد قند زیر 54 میلیگرم بر دسی لیتر (پایین‌تر از محدودهی نرمال) باشد.
هدف گذاری شاخص مدت زمان در محدوده هدف (TIR)
برای افراد مبتلا به دیابت نوع ۱ و ۲ که در گروه افراد پر خطر و سالمند قرار می‌گیرند
- بیشتر از 50% روز، عدد قند در محدودهی 70 تا 180 میلیگرم بر دسی لیتر باشد.
- کمتر از 50% روز، عدد قند بالاتر از 180 میلیگرم بر دسی لیتر باشد که کمتر از 10% آن باید قندهای بالای 250 میلیگرم بر دسی لیتر را شامل بشود.
- کمتر از 1% روز ، عدد قند زیر 70 میلیگرم بر دسی لیتر (پایین تر از محدودهی نرمال) باشد.
هدف گذاری شاخص مدت زمان در محدوده هدف (TIR)
برای افراد باردار مبتلا به دیابت نوع 1
برای افرادی که مبتلا به دیابت نوع 1 و باردار هستند، متخصصان توصیه می‌کنند:
- بیشتر از 70% روز، عدد قند در محدودهی 63 تا 140 میلیگرم بر دسی لیتر باشد.
- کمتر از 25 % روز، عدد قند بالای 140 میلیگرم بر دسی لیتر باشد.
- کمتر از 4% روز، عدد قند پایین‌تر از 63 میلیگرم بر دسی لیتر باشد.
- کمتر از 1% روز، عدد قند پایین‌تر از 54 میلیگرم بر دسی لیتر باشد.
هدف گذاری شاخص مدت زمان در محدوده هدف (TIR)
برای افراد باردار مبتلا به دیابت بارداری و نوع 2
تا امروز درصد مشخصی برای این افراد در نظر گرفته نشده است. ولی توصیه میشود بیشتر قندهای افراد باردار مبتلا به دیابت بارداری یا دیابت نوع 2 در محدودهی 63 تا 140 میلیگرم بر دسی لیتر قرار بگیرد (به عبارتی عدد TIR برای این افراد باید بیشتر از افراد باردار مبتلا به دیابت نوع 1 در نظر گرفته بشود).
در نهایت آنچه لازم است به عنوان یک فرد مبتلا به دیابت بدانید و همواره به آن وفادار باشید، آگاهی از جزئیات دیابت و پیروی از دستورالعمل‌هایی‌ست که پزشک در اختیار شما قرار میدهد. پایش سطح قند خون به صورت دائم و روزانه از اصولی‌ست که به شما کمک میکند تا سطح قند خون خود را در محدوده هدف قرارداده و از نوسانات شدید قندی جلوگیری کنید. سبک زندگی سالم نیز میتواند به عنوان یک راهکار کلیدی و اثرگذار، روند کنترل قند شما را تحت تأثیر قرار دهد و سلامت عمومی شما را بهبود ببخشد. همچنین همواره با پزشک خود در تماس باشید و دوز انسولین و دیگر داروهای خود را مورد بررسی قرار دهید.
