دیابت یک بیماری مزمن است و زمانی رخ می‌دهد که لوزالمعده انسولین کافی تولید نمی کند و یا بدن نمی تواند به طور موثر از انسولین تولید شده استفاده کند، در نتیجه قند خون افزایش می یابد. در چنین شرایطی پزشک متخصص با تجویز دارو و اصلاح سبک زندگی، شما را در مسیر مدیریت صحیح دیابت قرار می‌دهد و به شما کمک می‌کند به بهترین شکل آن را کنترل کنید.
برخی از علل مانند کاهش سرعت گردش خون و افزایش قند خون می تواند منجر به ایجاد زخم به ویژه در پاهای شما شوند. زخم پای دیابتی یکی از عوارض شایع دیابت است که به دنبال تجزیه بافت پوست و نمایان شدن لایه های زیرین ایجاد می شود. زخم پای دیابتی اغلب زیر انگشت شست و پاشنه پا را در برمی گیرد و در صورت عدم درمان صحیح می‌تواند منجر به آسیب استخوان ها شود.
همه افراد مبتلا به دیابت ممکن است به زخم پای دیابتی مبتلا شوند ولی با رعایت بهداشت و مراقبت صحیح از پاهای خود می‌توانند از بروز زخم جلوگیری کنند.
لازم است بدانید که ابتلا به زخم پای دیابتی در بین مردان مسن شایع‌تر است.
به عنوان یک فرد مبتلا به دیابت مهم است که به صورت روزانه پاهای خود را بررسی کنید و در صورت مشاهده هرگونه عارضه و زخم، پزشک خود را در جریان بگذارید. هم چنین بررسی قند خون با دستگاه تست قند خون و رعایت توصیه‌های درمانی یکی از ضروریات است.
چگونه زخم پای دیابتی را تشخیص دهیم؟
یکی از اولین نشانه‌های زخم پای دیابتی، ترشح از پاهاست. ترشحات ممکن است جوراب و کفش شما را آلوده کند. تورم غیرطبیعی، تحریک پذیری، قرمزی و بوی نامطبوع از یک یا هر دو پا از علائم اولیه زخم‌های دیابتی به حساب می‌آیند. مشاهده بافت سیاه رنگ در اطراف زخم که ناشی از عدم خونرسانی کافی به نواحی آسیب دیده است و هم چنین بوی عفونت در صورت عفونی شدن زخم ها از دیگر نشانه‌هایی‌ست که به تشخیص زخم پای دیابتی کمک می‌کند.
گاهی ممکن است با زخمهایی مواجه شویم که علائم واضحی ندارند و تا زمان عفونی شدن زخم نمی توانیم آنها را تشخیص دهیم به همین دلیل توصیه می شود روزانه پاهای خود را معاینه کنید تا در صورت مشاهده ی هرگونه علامت غیر طبیعی مثل تیره شدن رنگ پوست، سیاه شدگی اطراف محل زخم، احساس درد و تورم در ناحیه زخم یا حتی ضخیم شدن پوست پاها سریعاً به مراکز درمانی مراجعه کنید. از طرفی معاینه ی روزانه ی پاها به تشخیص زود هنگام زخم ها کمک می کند.
طبقه بندی زخم های پای دیابتی:
زخم‌های پای دیابتی در پنج گروه مجزا دسته‌بندی می‌شوند:
- زخمهایی که باز نیستند و ممکن است بهبود یافته باشند
- زخم‌های سطحی که به لایه‌های عمیق‌تر نفوذ نکرده اند
- زخم‌های عمیق که به تاندون، استخوان یا مفصل نفوذ کرده اند
- زخم‌های بسیار عمیق که با آبسه، عفونت استخوان یا تاندون همراهند
- زخم های قانقاریایی در قسمت‌های جلویی پا یا پاشنه پا
- درگیری گسترده قانقاریایی (گانگرنی) کل پا
علل بروز زخم پای دیابتی:
موارد زیر، شایع‌ترین عواملی هستند که برای ایجاد زخم پای دیابتی می‌توان به آنها اشاره کرد:
گردش خون ضعیف در پا
گردش خون ضعیف باعث می شود خونرسانی به پاها به طور موثری صورت نگیرد و روند بهبود زخم با تاخیر انجام شود.
قند خون بالا (هیپرگلیسمی)
قند خون بالا باعث کند شدن روند ترمیم زخم پا می شود. بنابراین مدیریت و اندازه گیری منظم قند خون با دستگاه تست قند خون و حفظ آن در محدوده ی طبیعی یکی از مهم‌ترین راه‌های پیشگیری از بروز زخم پای دیابتی برای افراد مبتلا به دیابت است، زیرا مقابله با عفونت زخم پای دیابتی برای مبتلایان به دیابت فرآیند سخت و دشواری‌ست و می‌تواند به سلامت فرد آسیب وارد کند.
آسیب‌های عصبی
آسیب عصبی یک عارضه طولانی مدت دیابت است و می‌تواند منجر به از بین رفتن حس در پاها شود. آسیب به اعصاب پا ممکن است با سوزن سوزن شدن و درد پاها همراه باشد. اما مهم‌ترین عارضه آسیب‌های عصبی، کاهش احساس درد در ناحیه پا هست که موجب می‌شود فرد زخم‌های ایجاد شده و درد ناشی از این زخم‌ها را احساس نکند.
وجور التهاب و زخم در پاها
عفونت یکی از عوارض جدی زخم پای دیابتی است که نیاز به درمان فوری دارد. اگرچه تمامی عفونت‌ها به صورت یکسان درمان نمی‌شوند اما می‌توان با تکیه بر روش‌های مطمئن آنها را کنترل و درمان کرد.
نمونه برداری از بافت اطراف زخم توسط پزشک یکی از روش‌هایی‌ست که به تجویز آنتی‌بیوتیک مناسب جهت درمان عفونت کمک می‌کند. این در حالی‌ست که گاهی پزشک برای تشخیص عمق زخم و میزان آسیب و عفونت ایجاد شده از تکنیک‌های تصویربردای مانند سیتی‌اسکن یا MRI نیز استفاده می کند.
نکات لازم برای پیشگیری از بروز عفونت زخم پای دیابتی:
بنا بر تحقیقات صورت گرفته در سال 2017 بیش از پنجاه درصد از زخم‌های پای دیابتی در افراد مبتلا به دیابت با عفونت همراه هستند و بیست درصد از این زخم‌ها به دلیل عدم رسیدگی صحیح و مدیریت نامناسب، فرد مبتلا را با عوارض جدی رو به رو می‌کند.
- مدیریت صحیح و منظم قند خون با اندازه گیری روزانه قند با استفاده از دستگاه سنجش قند خون، داشتن سبک زندگی سالم، رژیم غذایی مناسب و استفاده از داروهای تجویز شده توسط پزشک
- شستشوی منظم و دقیق پاها
- خشک نگه داشتن پاها
- تعویض مداوم جوراب و پوشیدن جوراب‌های تمیز و بهداشتی
- پوشیدن کفش مناسب و انتخاب کفش‌های با کیفیت و راحت
- کوتاه نگه داشتن ناخن ها (اما نه آنقدر کوتاه که به بافت اطراف ناخن آسیب وارد شود)
- استفاده از مرطوب‌کننده‌های مناسب پوست پا که توسط پزشک تجویز شده و برای جلوگیری از ترک خوردن پوست یا پینه بستن آن به کار می‌رود
- مراجعه به پزشک جهت درمان میخچه یا پینه پا
- ضد عفونی کردن نواحی اطراف زخم
- خشک نگه داشتن زخم و تعویض مداوم پانسمان آن
- استفاده از پانسمان‌های حاوی آلژینات کلسیم جهت جلوگیری از رشد باکتری‌ها در زخم
در آخر به یاد داشته باشید که زخم‌های پای دیابتی ممکن است پس از درمان، مجدد عود کرده و با عفونت همراه شوند. به همین دلیل لازم است که همواره و در هر شرایطی به حفظ بهداشت و سلامت پاهای خود اهمیت دهید و در راستای خود مراقبتی قدم بردارید. در صورتی که جزو آن دسته بیماران مبتلا به دیابت هستید که بیش از سایرین به زخم پا دچار می‌شوید از پزشک بخواهید که کفش‌های مخصوص بیماران دیابتی را برای شما تجویز کند. این کفش‌ها احتمال بروز زخم را کاهش داده و به سلامت پاهای شما کمک خواهند کرد.
