دیابت، بویژه دیابت نوع ۱، یکی از شایع‌ترین بیماری‌های مزمن در دوران کودکی به شمار می‌رود. آمارها حاکی از شیوع بالای این بیماری در میان کودکان دارد. از سوی دیگر، دیابت نوع ۲ که پیش‌تر عمدتاً در بزرگسالان مشاهده می‌شد، امروزه به‌واسطه ترکیبی از عوامل محیطی، ژنتیکی و سبک زندگی، در کودکان نیز رو به افزایش است.
با توجه به اینکه دانش‌آموزان بخش قابل توجهی از روز را در مدرسه سپری می‌کنند، فراهم‌سازی محیطی ایمن، آگاهانه و حمایتگر در مدرسه برای دانش‌آموزان مبتلا به دیابت، ضرورتی انکارناپذیر در حیطه آموزش و سلامت محسوب می‌شود. والدین، مدیران، معلمان و سایر کارکنان مدرسه باید از مسئولیت ها و اقدامات لازم در شرایط اضطراری آگاه باشند تا اطمینان حاصل شود که نیازهای دانش‌آموزان مبتلا به دیابت در محیط مدرسه به‌صورت مؤثر، یکپارچه و مسئولانه برآورده می‌گردد.
این در حالی است که این دستورالعمل‌ها صرفاً با هدف آموزش تدوین شده‌اند و نباید جایگزین توصیه‌های تخصصی پزشک معالج شوند.
یکی از اصول کلیدی در مراقبت از کودکان مبتلا به دیابت، ارتقای استقلال آنها در مدیریت دیابت است. تقویت مهارت‌های خودمراقبتی در خانه، مدرسه و جامعه، نه تنها موجب افزایش اعتماد به نفس کودک می‌شود، بلکه کیفیت زندگی و مشارکت فعالانه او را در فعالیت‌های روزمره ارتقا می‌بخشد. از این رو، باید به نحوی برنامه‌ریزی شود که کودک به تدریج وابستگی خود را به دیگران کاهش دهد و بتواند به توانمندی‌های بالقوه خود دست یابد.
با این حال، مسئولیت اصلی مراقبت‌های بهداشتی و درمانی کودک، همچنان بر عهده والدین او باقی می‌ماند. در مواردی که والدین از کارکنان مدرسه درخواست کمک می‌کنند، در واقع بخشی از این مسئولیت را به شکل موقتی و با هدفی مشخص، به نظام آموزشی می‌سپارند؛ این به معنای سلب مسئولیت از والدین نیست، بلکه بیانگر همکاری و تقسیم وظایف برای تأمین امنیت و سلامت کودک در ساعات حضور در مدرسه است.
در ادامه راهنمای جامع مدیریت دیابت در مدرسه را مشاهده میکنید:
1. آشنایی با دیابت و روش‌های مدیریت آن
دیابت چیست؟
دیابت یک اختلال متابولیک مزمن است که در آن توانایی بدن برای تولید یا استفاده مؤثر از انسولین مختل می‌شود. دو نوع اصلی دیابت که در سنین مدرسه اهمیت ویژه‌ای دارند، عبارت‌اند از:
- دیابت نوع ۱: زمانی بروز میکند که لوزالمعده (پانکراس) دیگر قادر به تولید انسولین نیست. انسولین هورمونی حیاتی است که به بدن اجازه می‌دهد تا قند موجود در خون جهت تامین انرژی ، وارد سلول شود. افراد مبتلا به دیابت نوع ۱، برای زنده ماندن به تزریق منظم انسولین وابسته اند.
- دیابت نوع ۲: زمانی ایجاد می‌شود که بدن انسولین کافی تولید نمی‌کند و یا توانایی استفاده صحیح از آن را از دست داده است. این نوع دیابت که در دهه‌های گذشته فقط در بزرگسالان مشاهده می‌شد، اکنون در سنین کودکی نیز رو به افزایش است. دیابت نوع ۲ معمولاً با اصلاح رژیم غذایی، ورزش، داروهای خوراکی و در برخی موارد، تزریق انسولین مدیریت می‌شود.
اصول کنترل دیابت در کودکان
مدیریت مؤثر دیابت، مستلزم حفظ تعادل دقیقی میان سه مؤلفه اصلی است: تغذیه مناسب، مصرف دارو (اعم از انسولین یا داروهای خوراکی) و فعالیت بدنی منظم. دستیابی به این تعادل، همراه با رعایت سبک زندگی سالم، نقش کلیدی در حفظ سطح قند خون در محدوده هدف دارد. البته توانایی دانش‌آموز در انجام مراقبت‌های مربوط به دیابت، به عواملی چون سن، میزان آگاهی، مهارت عملی و سطح بلوغ روانی او بستگی دارد.
انسولین و سیستم پایش مداوم قند (CGM)
تمام دانش‌آموزان مبتلا به دیابت نوع ۱ نیازمند دریافت انسولین هستند؛ این دارو می‌تواند از طریق تزریق با سرنگ یا سوزن انسولین، و یا از طریق پمپ، وارد بدن شود.
در این میان، استفاده از سنسور پایش قند خون (CGM)، به‌عنوان یکی از تکنولوژی‌های کاربردی و موثر در مدیریت دیابت کودکان، نقش چشمگیری یافته است. این سنسور به‌طور پیوسته سطح قند در مایع میان بافتی را به صورت بیست و چهار ساعته اندازه‌گیری کرده و اطلاعات را به اپلیکیشن نصب شده بر روی گوشی هوشمند والدین و مراقبان ارسال میکند.
از مهم‌ترین مزایای CGM در محیط مدرسه می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- نظارت لحظه‌ای از راه دور توسط والدین: والدین می‌توانند بدون نیاز به حضور فیزیکی در مدرسه، از وضعیت قند فرزندشان مطلع شوند.
- هشدارهای خودکار در زمان افت یا افزایش قند: سنسور هشداردهنده (CGM) در صورت تشخیص هیپوگلیسمی یا هیپرگلیسمی، به‌صورت خودکار هشدار می‌فرستد و امکان مداخله سریع کادر آموزشی یا مراقبین فراهم می‌شود.
- کاهش دفعات خونگیری از انگشت: استفاده از سنسور دیابت (CGM)نیاز به بررسی با دستگاه تست قند خون را به‌حداقل می‌رساند، که این امر سبب کاهش وقفه‌ها در آموزش دانش‌آموز می‌شود.
- اطمینان خاطر بیشتر برای والدین و کادر مدرسه: با وجود CGM، کنترل دیابت در ساعات حضور کودک در مدرسه مطمئن‌تر و قابل‌پیش‌بینی‌تر انجام می‌شود.
بدین‌ترتیب، استفاده از CGM نه‌تنها کارایی برنامه مراقبتی را افزایش می‌دهد، بلکه سبب کاهش استرس خانواده و ارتقاء کیفیت مراقبت در مدرسه می‌شود.
مدیریت قند خون کودکان دیابتی در فعالیت‌های مدرسه
2. وظایف والدین دانش‌آموزان مبتلا به دیابت
تدوین برنامه‌ای جامع و هماهنگ با مدرسه
- والدین باید پیش از آغاز سال تحصیلی (یا در اولین فرصت ممکن)، جلسه‌ای با کادر مدرسه ترتیب دهند تا بر مبنای گفت‌وگوهای انجام شده، یک توافق‌نامه کتبی و شفاف با عنوان «برنامه مدیریت و اورژانس دیابت» تهیه یا به‌روزرسانی شود. این سند باید شامل خدمات مورد انتظار، نقش‌ها و مسئولیت‌های والدین، مدرسه و در صورت لزوم، خود دانش‌آموز باشد و به امضای تمامی طرفین برسد.
- استفاده از فرم‌های استاندارد مانند «برنامه مدیریت دیابت» و «برنامه واکنش اضطراری» برای تسهیل تنظیم توافق‌نامه توصیه می‌شود.
- این برنامه باید برای رویدادهای خاص مانند اردوها، ورزش‌ها یا مناسبت‌های مدرسه‌ای نیز به‌روزرسانی شود و اصلاحات موردنیاز در آن اعمال گردد.
همکاری فعال در آموزش کارکنان مدرسه
- والدین می‌بایست در فرایند آموزش کارکنان مدرسه نقش فعالی ایفا کنند و در صورت نیاز، در طراحی یا اجرای برنامه‌های آموزشی شرکت داشته باشند.
- تشویق کادر مدرسه توسط والدین برای حضور در جلسات آموزشی که با هدف توانمند سازی آن ها در حوزه دیابت برگزار می‌شوند، گامی مؤثر در ارتقاء آمادگی محیط آموزشی برای مراقبت از کودک فراهم میکند.
تأمین تجهیزات، لوازم و داروهای ضروری
- والدین باید کلیه تجهیزات و داروهای مرتبط با مراقبت از دیابت را همراه با برچسب‌ها مشخصات دقیق و نام کودک، در اختیار مدرسه قرار دهند. این موارد شامل انسولین، گلوکاگون ،گلوکومتر یا دستگاه قند خون، لانست، نوار تست قند خون، سوزن انسولین و میان وعده‌های اضطراری است.
- اطمینان از همراه داشتن کیت مراقبت از دیابت توسط دانش‌آموز، حتی در مسیر رفت و آمد با سرویس مدرسه، ضروری است. در صورتی که کودک بدون کیت خود به مدرسه بیاید، والدین موظف‌اند در اسرع وقت آن را به مدرسه برسانند.
- برای دانش‌آموزانی که در شمارش کربوهیدرات نیاز به کمک دارند، والدین باید اطلاعات دقیق مربوط به محتوای کربوهیدرات خوراکی‌های زمان زنگ تفریح و ناهار را به‌طور جداگانه برای مدرسه آماده کنند.
تهیه و استفاده از شناسه پزشکی
- ضروری است والدین اطمینان حاصل کنند که کودک در تمامی ساعات مدرسه و همچنین در برنامه‌های خارج از مدرسه مانند اردوها، یک دستبند هشدار پزشکی یا شناسه پزشکی معتبر را به همراه داشته باشد. این اقدام در مواقع اورژانسی، شناسایی سریع وضعیت پزشکی و ابتلا به دیابت کودک را تسهیل میکند.
چگونه دانش آموزان مبتلا به دیابت را برای بازگشت به مدرسه آماده کنیم؟
3. وظایف کادر مدرسه
تدوین و پیگیری اجرای برنامه مدیریت و اورژانس دیابت
- مدیر مدرسه باید شرایطی فراهم کند تا در ابتدای هر سال تحصیلی، والدین بتوانند با کارکنان منتخب مدرسه، جلسه‌ای جهت تهیه یا به‌روزرسانی «برنامه مدیریت و اقدامات لازم در اورژانس های دیابت» برگزار کنند.
- این برنامه باید به‌روشنی روند مدیریت روزانه قند خون، اقدامات مورد نیاز در شرایط اضطراری، نقش‌های والدین، کادر مدرسه و خود دانش‌آموز را مشخص سازد.
- برنامه مذکور باید هر ساله مورد بازبینی و تأیید مجدد قرار گیرد تا با تغییرات احتمالی در شرایط دانش‌آموز یا مدرسه هماهنگ باشد.
برنامه‌ریزی و اجرای آموزش تخصصی برای کارکنان
- در آغاز هر سال تحصیلی، مدیر موظف است یک جلسه اطلاع‌رسانی عمومی برای تمام کارکنان مدرسه برگزار کند. هدف از این جلسه، آشنایی اولیه با وضعیت دانش‌آموزان مبتلا به دیابت، نشانه‌های افت یا افزایش قند خون، تجهیزات مورد استفاده و پروتکل‌های اورژانسی است.
- کارکنانی که تماس مستقیم‌تری با دانش‌آموز دارند، باید آموزش‌های تکمیلی در زمینه‌های زیر دریافت کنند:
- انجام تست قند خون و تفسیر نتایج آن؛
- تزریق انسولین در صورت نیاز؛
- شمارش دقیق کربوهیدرات‌ها؛
- نحوه استفاده صحیح از گلوکاگون در مواقع اورژانسی.
- مشارکت والدین و خود دانش‌آموز در این جلسات، به تقویت هماهنگی و درک متقابل، کمک شایانی خواهد کرد.
مدیریت مؤثر تجهیزات و داروهای دانش‌آموز
- مدیر باید تضمین کند که داروهایی مانند انسولین و گلوکاگون در مکانی امن و مناسب از نظر دما و دور از تابش مستقیم خورشید نگهداری شوند و در مواقع نیاز، سریعاً در دسترس باشند.
- مکانی خصوصی و بهداشتی برای تست قند خون با دستگاه تست قند خون و تزریق انسولین باید در مدرسه مشخص شود تا دانش‌آموز بتواند بدون استرس این امور را انجام دهد.
- یکی از کارکنان مدرسه باید مسئول بررسی روزانه همراه داشتن کیت دیابت توسط دانش‌آموز باشد.
- در زمان انجام تست قند خون یا تزریق انسولین، کودک نباید تنها گذاشته شود و حتماً باید نظارت کافی صورت گیرد.
آمادگی برای برنامه‌ها و رویدادهای خاص
- مدرسه موظف است پیش از هرگونه برنامه فوق‌العاده‌ای مانند اردوهای علمی، جشن‌ها یا فعالیت‌های خارج از برنامه، والدین را مطلع سازد تا تمهیدات لازم در خصوص مراقبت از کودک اندیشیده شود.
- در طول این رویدادها، باید یک فرد بزرگسال مشخص با مسئولیت نظارت بر کودک مبتلا به دیابت حضور داشته باشد تا طبق «برنامه مدیریت و اورژانس دیابت» عمل کند.
- یک نسخه از برنامه مذکور نیز باید در تمامی فعالیت‌های خارج از مدرسه همراه کودک باشد تا در شرایط بحرانی، اقدامات مناسب سریعاً انجام گیرد.
نقش کلیدی CGM در ارتقاء ایمنی و کاهش نگرانی والدین در مدرسه
در کنار رعایت تمام این پروتکل‌ها، استفاده از سنسور سی جی ام قند خون به‌عنوان یک ابزار فناورانه نوین، نقش بسیار مهمی در افزایش سطح ایمنی دانش‌آموزان مبتلا به دیابت دارد. با بهره‌گیری از این فناوری:
- والدین می‌توانند در لحظه، از طریق اپلیکیشن متصل به تلفن همراه، وضعیت قند فرزند خود را حتی در زمان حضور او در مدرسه پایش کنند؛
- هشدارهای مربوط به افت یا افزایش قند به صورت خودکار ارسال می‌شوند و این امر امکان واکنش سریع‌تر توسط کارکنان مدرسه را فراهم می‌سازد؛
- استفاده از CGM موجب کاهش وابستگی کودک به اندازه‌گیری قند خون با گلوکومتر شده و استقلال بیشتری برای مدیریت دیابت ایجاد میکند؛
- آرامش ذهنی والدین به‌طور چشمگیری افزایش می‌یابد، زیرا آنها می‌دانند حتی در دورترین فاصله، از وضعیت سلامت فرزندشان آگاه اند و مدرسه نیز به هشدارهای سیستم واکنش نشان می‌دهند.
سنسور پایش مداوم قند خون CGM
خرید آنلاین سنسور سایبایونیکس - SIBIONICS GS1
وظایف معلمان
معلمان، به عنوان افرادی که بیشترین تعامل روزانه را با دانش‌آموزان دارند، نقش حیاتی در مراقبت و حمایت از کودکان مبتلا به دیابت ایفا می‌کنند. وظایف کلیدی آنان به شرح زیر است:
- شناسایی دانش‌آموزان مبتلا به دیابت در کلاس خود و آگاهی از وضعیت سلامت آنان؛
- فراهم کردن امکان مصرف میان وعده یا وعده غذایی طبق برنامه مراقبتی کودک، بدون ایجاد محدودیت یا شرمندگی؛
- اعطای فرصت و فضای مناسب برای انجام مراقبت‌های ضروری دیابت، از جمله اندازه‌گیری قند خون یا استفاده از انسولین؛
- آشنایی کافی با تجهیزات مورد استفاده دانش‌آموز، نظیر گلوکومتر، قلم انسولین یا سی جی ام قند خون و آگاهی از نحوه عملکرد آنها؛
- توانایی شناسایی علائم قند خون پایین و علائم قند خون بالا و واکنش سریع طبق پروتکل‌های مشخص؛
- اطلاع از هرگونه تغییر احتمالی در برنامه مراقبتی کودک، به‌ویژه در مناسبت‌ها، اردوها یا فعالیت‌های ورزشی.
نقش CGM در بهبود هماهنگی معلم و دانش‌آموز
یکی از ابزارهایی که توانسته نقش معلمان را در حمایت از دانش‌آموز مبتلا به دیابت تسهیل کند، فناوری پایش مداوم قند خون (CGM) است. این سیستم با ارسال هشدارهای خودکار به تلفن همراه والدین و معلم، اطلاعات دقیقی درباره روند تغییرات قند در اختیار می‌گذارد. به این ترتیب، معلم می‌تواند در مواقع افت یا افزایش قند، اقدام لازم را به موقع انجام دهد.
راهنمای اقدامات اضطراری دیابت در مدرسه برای کارکنان مدرسه
کارکنان مدرسه ممکن است در طول روز با دو وضعیت اورژانسی در دانش‌آموزان مبتلا به دیابت مواجه شوند: افت قند خون (هیپوگلیسمی) یا افزایش قند خون (هیپرگلیسمی). در این موارد، پایبندی به برنامه اضطراری اختصاصی هر دانش‌آموز ضروری است.
1. هیپوگلیسمی (افت قند خون)
هیپوگلیسمی زمانی رخ می‌دهد که سطح قند خون به زیر 70 میلی گرم در دسی لیتر برسد. این وضعیت بسیار خطرناک است و باید فوراً درمان شود.
علائم هشداردهنده:
- پوست سرد، مرطوب یا تعریق ناگهانی
- رنگ‌پریدگی
- لرزش یا بی‌ثباتی حرکتی
- تحریک‌پذیری، پرخاشگری یا گریه بدون دلیل
- عدم تعادل در راه رفتن
- خواب‌آلودگی، سردرگمی یا گیجی
- در موارد شدید، تشنج یا بیهوشی
اقدامات فوری در صورت هوشیاری و توانایی بلع:
- فوراً یک منبع قند سریع‌الاثر به کودک بدهید، مانند:
- نصف لیوان آب میوه صنعتی یا نوشابه
- یک قاشق غذاخوری شکر
- 4 حبه قند
- یک قاشق غذاخوری عسل
- هم‌زمان با درمان اولیه، با والدین تماس بگیرید. ،پس از ۱۰ تا ۱۵ دقیقه، قند خون را دوباره بررسی کنید و در صورت عدم بهبودی، مجدداً درمان را تکرار نمایید.
- پس از بازگشت سطح قند خون به مقدار طبیعی، یک میان وعده شامل یک واحد کربوهیدرات به کودک بدهید، مانند نان و پنیر.
- دانش‌آموز تا بازگشت کامل به حالت عادی نباید تنها گذاشته شود.
- نکته کلیدی: اگر درباره وقوع هیپوگلیسمی شک دارید و به دستگاه تست قند خون دسترسی ندارید، درمان را سریع تر آغاز کرده و آن را به تاخیر نیندازید.
اقدامات در صورت بیهوشی، تشنج یا ناتوانی در بلع:
- بلافاصله با اورژانس تماس بگیرید.
- هرگز چیزی از راه دهان به کودک ندهید.
- او را به‌آرامی به پهلو بخوابانید تا از خفگی احتمالی جلوگیری شود.
- اگر فرد آموزش‌دیده‌ای در محل حضور دارد، تزریق گلوکاگون را طبق تجویز انجام دهد.
- در صورتی که دانش‌آموز از پمپ انسولین استفاده میکند، در حد امکان، آن را جدا نمایید.
- هم‌زمان، با والدین یا شماره تماس اضطراری ثبت‌شده تماس بگیرید.
2. هیپرگلیسمی (افزایش قند خون)
هیپرگلیسمی زمانی اتفاق می‌افتد که قند خون از محدوده هدف مشخص‌شده برای دانش‌آموز فراتر برود.
علائم رایج:
- تشنگی شدید و خشکی دهان
- تکرر ادرار
- احساس خواب‌آلودگی
- درد یا ناراحتی در ناحیه شکم
- تاری دید
- تهوع یا استفراغ
- بوی میوه در تنفس (در موارد شدید)
در موارد خفیف (مانند تشنگی یا تکرر ادرار):
- در قدم اول با استفاده از دستگاه تست قند خون، سطح قند خون کودک را اندازه‌گیری کرده و از بروز هیپرگلیسمی اطمینان حاصل کنید.
- به دانش‌آموز اجازه دهید بدون محدودیت از سرویس بهداشتی استفاده کند.
- او را به نوشیدن آب فراوان (نه نوشیدنی‌های دیگر) تشویق کنید.
- وضعیت را به اطلاع والدین برسانید.
در موارد شدیدتر (مانند تهوع، استفراغ، خواب‌آلودگی):
- اگر ممکن است، با استفاده از دستگاه تست قند خون ، سطح قند خون کودک را اندازه‌گیری کرده و از بروز هیپرگلیسمی اطمینان حاصل کنید.
- فوراً با والدین تماس بگیرید و از آنان بخواهید که کودک را برای مراقبت‌های بیشتر به بیمارستان ببرند، زیرا درمان مناسب در این مرحله از حدود امکانات مدرسه فراتر است.
- در صورت استفراغ و عدم امکان تماس با والدین، با اورژانس تماس بگیرید.
راهنمای جامع مدیریت دیابت کودکان در مدرسه
سلامت، امنیت و موفقیت تحصیلی دانش آموزان مبتلا به دیابت، وابسته به رویکردی تیمی، هماهنگ و مسئولانه میان خانواده، مدرسه و تیم درمانی است. با پایبندی دقیق به وظایف تعریف شده، ارتقاء آموزش و آمادگی کارکنان مدرسه، و همچنین بهره‌گیری از فناوری‌های نوین مانند سی جی ام ، می‌توان محیطی فراهم ساخت که دانش‌آموزان در آن، نه‌تنها احساس امنیت و آرامش داشته باشند، بلکه برای مدیریت دیابت خود به صورت مستقل در مسیر زندگی نیز توانمند شوند.
برای اطلاع از قیمت سنسور قند خون به فروشگاه آنلاین فریرطب مراجعه نمائید. همچنین موقعیتی در اختیار شما قرار گرفته است که با توجه به نوع بیمه درمانی پایه خود بتوانید از بیمه سنسور قند خون برای کودکان و نوجوانان بهره‌مند شوید. جهت اطلاع از شرایط بیمه سنسور قند خون و مدارک لازم برای بیمه سنسور تنها کافی‌ست به سایت فریرطب مراجعه نمائید یا با کارشناسان ما تماس بگیرید.
