اگر در خانواده‌ی شما سابقه ابتلا به دیابت وجود دارد، خودتان در مرحله‌ی پیش‌دیابت قرار دارید یا هم‌اکنون با دیابت زندگی می‌کنید، آگاهی و بکارگیری راهکارهای درست میتواند نقش مهمی در حفظ سلامت و شادابی ذهنی شما داشته باشد.
طبق گزارش مرکز کنترل و پیشگیری از بیماری‌ها (CDC)” از هر ۱۰ نفر، بیش از ۱ نفر به دیابت نوع دو مبتلاست و حدود ۳۸ درصد از بزرگسالان نیز در مرحله‌ی پیش‌دیابت قرار دارند” این آمار نشان می‌دهد که میلیون‌ها نفر روزانه با چالش‌هایی همچون نوسانات قند خون، تغییرات خلقی، احساس خستگی و علائم ناشی از قند خون بالا دست و پنجه نرم می‌کنند، چالش‌هایی که تنها به قلب، چشم یا کلیه محدود نیست، بلکه میتواند عملکرد مغز و حافظه را نیز تحت تأثیر قرار دهد.
بر اساس نتایج منتشرشده، سطوح مزمن و بالا‌ی قند خون میتواند به مرور زمان تمرکز، حافظه و سلامت عمومی مغز را تضعیف کند. این بدان معناست که کنترل ناکافی قند خون ممکن است روند زوال شناختی را تسریع کند.
با این حال، خبر امیدوارکننده این است که با مدیریت آگاهانه‌ی قند خون، پایش منظم سطح قند و اصلاح سبک زندگی می‌توان از بروز بسیاری از این آسیب‌های شناختی جلوگیری کرد.
در این مقاله، به بررسی ارتباط میان دیابت نوع دو و سلامت مغز می‌پردازیم و پنج راهکار کلیدی برای محافظت از مغز در برابر اثرات دیابت ارائه می‌دهیم، راهکارهایی علمی و کاربردی که به شما کمک می‌کنند ذهنی تیز و پویا در کنار بدنی سالم داشته باشید.
ارتباط بین دیابت و اختلال شناختی
پژوهش‌ها نشان می‌دهد که دیابت نوع دو با افزایش خطر زوال شناختی، آلزایمر و دمانس عروقی (زوال عقل عروقی) مرتبط است. ترکیبی از عوامل فیزیولوژیک و متابولیکی در این علائم نقش دارند که عبارتند از:
- وابستگی مغز به گلوکز: مغز برای عملکرد طبیعی خود به گلوکز که به عنوان منبع اصلی انرژی این ارگان محسوب می‌شود وابسته است. با این حال، زمانی که سطح قند خون به طور مزمن بالا باقی بماند، فرآیندهایی مانند التهاب، استرس اکسیداتیو و آسیب به رگ‌های خونی مغز فعال می‌شوند و به ساختار و عملکرد سلول‌های عصبی آسیب می‌زنند.
- آسیب مشابه سایر عوارض دیابت: آسیب‌های مغزی ناشی از قند خون بالا، شباهت زیادی به مکانیزم‌هایی دارند که در رتینوپاتی دیابتی (آسیب به شبکیه چشم) و نوروپاتی دیابتی (آسیب عصبی در اندام‌ها) دیده می‌شود. در هر سه حالت، رگ‌های خونی و اعصاب تحت تأثیر قرار گرفته و دچار اختلال در عملکرد می‌شوند.
- نقش مقاومت به انسولین در مغز: مقاومت به انسولین تنها بر متابولیسم قند تأثیر ندارد؛ بلکه در مغز نیز پیامدهایی به دنبال دارد. انسولین در فرآیندهای حافظه، یادگیری و رشد سلول‌های عصبی نقش حیاتی ایفا می‌کند. زمانی که سلول‌های مغزی نسبت به انسولین مقاوم می‌شوند، عملکرد شناختی، تمرکز و حافظه کاهش می‌یابد.
در نتیجه، همان‌طور که دیابت میتواند باعث آسیب عصبی در پاها شود، میتواند با کاهش جریان خون به مغز، زمینه‌ساز مشکلاتی مانند کاهش حافظه، تغییرات خلقی و حتی زوال عقل نیز گردد.
قند خون بسیار بالا یا بسیار پایین، هر دو خطرناک‌اند
همان‌طور که CDC اشاره می‌کند، چه علائم قند خون پایین و چه علائم قند خون بالا می‌توانند به مغز آسیب برسانند. افت شدید قند خون (هیپوگلیسمی) باعث کمبود انرژی فوری در سلول‌های مغز می‌شود و تکرار آن میتواند به حافظه و تمرکز آسیب برساند.
از طرف دیگر، افزایش مداوم قند خون (هایپرگلیسمی) باعث ضخیم شدن دیواره رگ‌های مغزی و محدود شدن جریان خون به مغز می‌گردد. بنابراین حفظ سطح قند خون در محدوده هدف، کلید اصلی پیشگیری از آسیب‌های شناختی مغز است.
پایش مداوم قند خون چطور بر دیابت را کنترل می‌کند؟
۵ راه علمی برای محافظت از مغز در برابر اثرات دیابت:
1. معاینات منظم
اغلب افراد از وضعیت قند خون خود بی‌خبرند. این افراد بدون اینکه بدانند، دچار دیابت یا پیش دیابت هستند. اگر سابقه‌ی خانوادگی ابتلا به دیابت دارید یا در معرض خطر هستید، بررسی دوره‌ای قند خون با گلوکومتر یا دستگاه قند خون میتواند راهکاری کلیدی و موثر برای آگاهی از وضعیت قند باشد، اگر از دستگاه قند خون استفاده می‌کنید دقت داشته باشید که نوار تست قند خون دستگاه در شرایط مطلوبی نگهداری شده باشد و تاریخ آن سپری نشده باشد تا عدد سطح قند به درستی به شما نمایش داده بشود.
2. کنترل دقیق قند
اگر به دیابت مبتلا هستید، پیروی دقیق از برنامه‌ی درمانی پزشک، اساس حفظ سلامت عمومی و جلوگیری از عوارض طولانی‌مدت است. یکی از مؤثرترین ابزارهایی که امروزه در کنترل دیابت نقش مهمی ایفا می‌کند، سنسور پایش مداوم قند خون (CGM) یا همان سنسور دیابت است. این فناوری پیشرفته به شما امکان می‌دهد تا تغییرات سطح گلوکز را به‌صورت لحظه‌ای و مستمر، در طول شبانه‌روز مشاهده کنید. سنسور قند خون (CGM) با استفاده از یک حسگر کوچک که زیر پوست قرار می‌گیرد، میزان گلوکز مایع میان‌بافتی را اندازه‌گیری کرده و داده‌ها را به‌صورت لحظه‌ای به تلفن همراه یا دستگاه گیرنده ارسال می‌کنند. این قابلیت در کنار برخورداری از سیستم هشدار دقیق سنسور قند سی جی ام به شما این امکان را می‌دهد تا در صورت افزایش یا افت ناگهانی قند، به سرعت واکنش نشان داده و تصمیم‌های لازم را برای تثبیت سطح گلوکز اتخاذ کنید.
پژوهش‌های متعدد نشان داده‌اند که پایش مداوم قند به کاهش نوسانات شدید گلوکز و در نتیجه، بهبود عملکرد شناختی و تمرکز ذهنی کمک می‌کند. زیرا کنترل ضعیف قند در درازمدت میتواند با افت عملکرد مغز، اختلال حافظه و مشکلات تمرکز مرتبط باشد. هدف اصلی در مدیریت دیابت تنها پایین آوردن قند نیست، بلکه حفظ آن در محدوده‌ی نرمال و پایدار است تا از آسیب‌های عصبی و عروقی پیشگیری شود.
در کنار استفاده ازCGM، لازم است از ابزارهای دقیق و باکیفیت مانند سوزن انسولین استاندارد، نوار تست قند خون معتبر و دستگاه‌های اندازه گیری مناسب استفاده کنید. همچنین اطمینان از نگهداری صحیح داروها و انسولین در دمای مناسب نقش مهمی در اثربخشی فرآیند مدیریت دیابت دارد. ترکیب استفاده از فناوری‌های نوین مانند CGM با رعایت اصول مراقبتی روزمره، میتواند شما را در مسیر کنترل پایدار دیابت و حفظ سلامت بدن و مغز یاری کند.
3. گنجاندن پروتئین و فیبر در هر وعده
رعایت یک رژیم غذایی متعادل نه تنها به کنترل قند خون کمک می‌کند، بلکه نقش مهمی در حفظ سلامت و عملکرد مغز دارد. زمانی که ترکیب مناسبی از کربوهیدرات‌ها، پروتئین و فیبر در وعده‌های غذایی خود بگنجانید، جذب گلوکز در بدن آهسته‌تر و یکنواخت‌تر انجام می‌شود و از نوسانات ناگهانی قند خون جلوگیری می‌گردد. برای مثال، به جای مصرف ماکارونی با آرد سفید بدون سبوس، می‌توانید از نودل سبوس‌دار همراه با مرغ و سبزیجات تازه استفاده کنید تا وعده‌ای مغذی‌تر و با شاخص گلیسمی پایین‌تر داشته باشید. در انتخاب میان وعده‌ها گنجاندن مواد غذایی مانند بادام، ماست یونانی یا سیب همراه با کره بادام گزینه‌های ایده‌آلی هستند، زیرا ترکیب چربی‌های مفید، پروتئین و فیبر در آنها به حفظ انرژی پایدار و عملکرد بهتر مغز کمک می‌کند.
4. مصرف چربی‌های مفید و آنتی‌اکسیدان‌ها
چربی‌های مفید، امگا-۳ و ترکیبات آنتی‌اکسیدانی نقش اساسی در حفاظت از سلول‌های مغز در برابر التهاب و استرس اکسیداتیو دارند. مصرف منظم منابع طبیعی امگا-۳ مانند ماهی سالمون، تن ماهی، شاه ماهی، گردو، دانه چیا و بذر کتان میتواند به بهبود ارتباط بین سلول‌های عصبی، افزایش تمرکز و کاهش خطر زوال شناختی کمک کند. از سوی دیگر، آنتی‌اکسیدان‌ها با خنثی‌سازی رادیکال‌های آزاد، از ساختار سلول‌های مغزی محافظت کرده و روند پیری مغز را کند می‌کنند. این ترکیبات به میزان زیادی در میوه‌ها و سبزیجات رنگی مانند بلوبری، انار، اسفناج و فلفل دلمه‌ای، و همچنین در ادویه‌هایی نظیر زردچوبه و دارچین و گیاهان معطر یافت می‌شوند. افزودن این مواد به وعده‌های غذایی روزانه، مانند اندکی دارچین بر روی جو دوسر یا اضافه کردن زردچوبه در وعده‌های غذایی، میتواند تأثیری چشمگیر بر حفظ سلامت مغز و پیشگیری از التهاب‌های مزمن ناشی از دیابت داشته باشد.
5. تحرک بدنی منظم
فعالیت بدنی منظم یکی از مؤثرترین روش‌ها برای افزایش حساسیت بدن به انسولین و در نتیجه، کنترل بهتر قند خون و فشار خون است. شواهد علمی نشان می‌دهند که انجام ورزش به صورت پیوسته میتواند سطح HbA1c را کاهش دهد، به تثبیت قند خون کمک کند و در عین حال، خطر زوال شناختی و اختلالات حافظه را در افراد مبتلا به دیابت به میزان قابل‌توجهی کم کند.
اگر به تازگی تصمیم به شروع فعالیت گرفته‌اید، نیازی به تمرین‌های سنگین نیست؛ پیاده‌روی سبک روزانه به مدت ۳۰ دقیقه میتواند نقطه‌ی آغاز بسیار مؤثری باشد. این مقدار فعالیت نه تنها جریان خون را در مغز بهبود می‌بخشد، بلکه استرس را نیز کاهش داده و به حفظ تمرکز و شادابی ذهن کمک می‌کند.
برای اطمینان از ایمنی و تعادل در روند کنترل دیابت، توصیه می‌شود از دستگاه قند خون یا سنسور پایش مداوم قند (CGM) استفاده کنید تا بتوانید تأثیر مستقیم فعالیت‌های بدنی بر سطح قند خود را به‌صورت لحظه‌ای مشاهده کرده و از بروز افت یا افزایش ناگهانی آن جلوگیری نمایید.
اگر به تازگی تصمیم به شروع فعالیت گرفته‌اید، نیازی به تمرین‌های سنگین نیست؛ پیاده‌روی سبک روزانه به مدت ۳۰ دقیقه میتواند نقطه‌ی آغاز بسیار مؤثری باشد. این مقدار فعالیت نه تنها جریان خون را در مغز بهبود می‌بخشد، بلکه استرس را نیز کاهش داده و به حفظ تمرکز و شادابی ذهن کمک می‌کند.
برای اطمینان از ایمنی و تعادل در روند کنترل دیابت، توصیه می‌شود از دستگاه قند خون یا سنسور پایش مداوم قند (CGM) استفاده کنید تا بتوانید تأثیر مستقیم فعالیت‌های بدنی بر سطح قند خود را به‌صورت لحظه‌ای مشاهده کرده و از بروز افت یا افزایش ناگهانی آن جلوگیری نمایید.
سنسور پایش مداوم قند خون CGM
خرید آنلاین سنسور سایبایونیکس - SIBIONICS GS1
چرا سلامت روان و مغز برای افراد مبتلا به دیابت مهم است؟
دیابت تنها یک بیماری جسمی نیست، بلکه بر سلامت روان، خلق و خو و عملکرد ذهنی نیز اثر قابل‌توجهی می‌گذارد. نوسانات مکرر قند خون می‌توانند باعث کاهش تمرکز، ضعف حافظه‌ی کوتاه‌مدت، کاهش انگیزه و دشواری در تصمیم‌گیری شوند. این تغییرات شناختی و عاطفی، گاه به قدری تدریجی رخ می‌دهند که فرد متوجه تأثیر مستقیم قند خون بر وضعیت ذهنی خود نمی‌شود.
اگر احساس افسردگی، اضطراب یا افت انرژی دارید، مهم است که این علائم را جدی بگیرید. گفت‌وگو با پزشک، مشاور سلامت روان و متخصص تغذیه میتواند به تدوین یک برنامه‌ی جامع برای مدیریت همزمان قند خون و بهبود خلق و خو کمک کند. اصلاح رژیم غذایی، تنظیم خواب، فعالیت بدنی منظم و در صورت نیاز، حمایت روان‌شناختی می‌توانند به بازگشت تعادل ذهنی و احساسی شما کمک کنند.
علاوه بر رژیم غذایی و ورزش، چند عامل دیگر نیز نقش مهمی در سلامت مغز و کنترل دیابت دارند که عبارتند از:
مدیریت استرس، تنفس عمیق، یوگا، ترک سیگار، اجتناب از مصرف نوشیدنی های الکلی، خواب کافی و پیگیری منظم با پزشک برای بررسی سایر ارگان‌ها.
بهره‌مندی از فناوری‌های نوین مانند سنسور پایش قند بدون خون (CGM) ، امکان نظارت لحظه‌ای بر قند را فراهم می‌کنند. با وجود هزینه‌ها، بسیاری از این ابزارها تحت پوشش بیمه هستند و سرمایه‌گذاری در آنها میتواند از هزینه‌های درمانی آینده پیشگیری کند.
در نهایت، همان‌طور که مراقبت از چشم‌ها مانع بروز رتینوپاتی (آسیب به شبکیه چشم) می‌شود، مراقبت از مغز با پایش قند خون، رژیم متعادل، فعالیت بدنی روزانه و معاینات منظم پزشکی به حفظ عملکرد شناختی و سلامت کلی بدن کمک می‌کند. با تغذیه سالم، خواب کافی و بهره‌گیری از فناوری‌های نوین، می‌توان ذهنی هوشیارتر و بدنی سالم‌تر داشت.
جهت شناخت هرچه دقیق‌تر سنسور پایش مداوم قند خون سی جی ام به سایت فریرطب مراجعه کنید، همچنین می‌توانید با مطالعه بخش بیمه سنسور قند خون از شرایط بیمه سنسور CGM مطلع شوید و نسبت به تهیه مدارک لازم برای بیمه سنسور و ارتباط با بیمه‌گذار خود اقدام نمائید.
