پوست، به‌عنوان بزرگ‌ترین عضو بدن، نقش مهمی در محافظت از ما در برابر عوامل خارجی دارد. حفظ سلامت پوست نه تنها به زیبایی و سلامت کلی ما کمک می‌کند، بلکه برای افراد مبتلا به دیابت، بخشی از یک برنامه‌ی جامع مراقبتی محسوب می‌شود. با کنترل مناسب قند خون و رعایت نکات ساده مراقبتی، می‌توان از پوستی سالم و شاداب برخوردار بود و از بروز مشکلات احتمالی پیشگیری کرد. واقعیت این است که بسیاری از مشکلات پوستی که در افراد مبتلا به دیابت مشاهده می‌شوند، قابل پیشگیری است به شرط آن‌که قند خون در محدوده‌ی هدف (طبیعی) حفظ شود و اصول مراقبت‌های پوست به نحو صحیح رعایت شود.
آیا دیابت سلامت پوست را تحت تأثیر قرار می‌دهد؟
مدیریت صحیح و اصولی دیابت، سلامت پوست را در پی خواهد داشت و مانعی برای برخورداری از پوستی طبیعی و شاداب نخواهد بود. با کنترل مناسب سطح قند خون، پوست می‌تواند رطوبت طبیعی خود را حفظ کند و روند ترمیم آن در حالت ایده‌آل باقی بماند. به همین دلیل، افرادی که مراقبت کافی از پوست خود دارند و سطح قند خونشان را مدیریت می‌کنند، کمتر دچار خشکی، خارش یا حساسیت پوستی می‌شوند.
به طور طبیعی برخی افراد مبتلا به دیابت ممکن است متوجه تغییراتی مانند خشکی پوست، حساسیت بیشتر به عوامل محیطی، یا بروز بثورات پوستی ملایم شوند. این مسائل اغلب نشانه‌هایی هستند که به ما یادآوری می‌کنند مراقبت از پوست را جدی بگیریم و کنترل قند خون را به‌عنوان بخشی از برنامه‌ی روزانه‌ی خود رعایت کنیم. با انجام اقداماتی ساده مانند حفظ رطوبت پوست، تغذیه‌ی مناسب و بررسی روزانه‌ی پوست در نواحی مختلف بدن، می‌توان از بروز مشکلات جلوگیری کرد و از پوستی سالم و شاداب لذت برد.
با توجه به اینکه مدیریت مؤثر دیابت و مراقبت صحیح از پوست می‌تواند نقش مهمی در پیشگیری از این عوارض داشته باشد، کنترل سطح قند خون در محدوده‌ی هدف، اولین و مهم‌ترین اقدام در جلوگیری از بروز مشکلات پوستی مرتبط با دیابت است.
اقداماتی نظیر پایش منظم و روزانه سطح قند، یکی از مهم‌ترین مواردی است که به فرد مبتلا به دیابت کمک می‌کند تا قند خود را در محدوده هدف حفظ کند و در صورت نوسانات شدید قند اقدامات لازم را جهت بازگرداندن قند به سطح طبیعی انجام دهد. خوشبختانه امروزه با وجود تکنولوژی‌هایی نظیر دستگاه تست مداوم قند خون که با نام سنسور هوشمند قند خون (CGM) شناخته می‌شوند می‌توان میزان قند را به صورت بیست و چهار ساعته پایش کرد. این دستگاه با استفاده از یک سنسور کوچک که بر روی بدن فرد مبتلا به دیابت نصب می‌شود سطح قند مایع میان بافتی را به صورت مداوم اندازه‌گیری کرده و در قالب گزارش‌های منظم به فرد ارائه می‌دهد. دستگاه مانیتورینگ قند خون (CGM) در صورت نوسان قند خون (کاهش یا افزایش قند خون) با ارائه‌ی هشدار، فرد را مطلع کرده تا با انجام اقدامات لازم و به موقع، سطح قند خود را به شرایط طبیعی بازگرداند و از عوارض بعدی جلوگیری کند.
از دیگر راهکارهای کارآمد و موثری که برای اندازه‌گیری سطح قند و اطلاع از وضعیت قند به افراد مبتلا به دیابت توصیه می‌شود، استفاده از دستگاه قند خون رایج است. ابزارهایی نظیر دستگاه فریسنس با خونگیری از نوک انگشت سطح قند را اندازه می‌گیرند و فرد را از عدد قندش مطلع می‌کند.
از دیگر راهکارهایی که به بهبود سلامت پوست کمک خواهد کرد، استفاده از محصولات مناسب برای حفظ رطوبت پوست، جلوگیری از خشکی و تحریک پوست است. همچنین بررسی مداوم پوست برای تشخیص زودهنگام هرگونه تغییر یا آسیب احتمالی نیز ضروری و موثر خواهد بود.
افراد مبتلا به دیابت ممکن است با چه نوع مشکلات پوستی رو به رو شوند؟
افراد مبتلا به دیابت می‌توانند همانند سایر افراد، به انواع بیماری‌های پوستی مبتلا شوند. با این وجود، برخی شرایط خاص می‌توانند باعث ایجاد بثورات یا تحریکات پوستی در این بیماران شوند که از جمله‌ی آن‌ها می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- واکنش‌های آلرژیک: برخی از افراد دیابتی ممکن است نسبت به داروهای خوراکی دیابت یا انسولین تزریقی، واکنش آلرژیک نشان دهند. این واکنش‌ها ممکن است به‌صورت بثورات پوستی، کهیر یا تورم در محل تزریق یا سایر قسمت‌های بدن ظاهر شود. در صورت بروز چنین علائمی، مراجعه‌ی فوری به پزشک ضروری است.
- عفونت‌های باکتریایی: افراد مبتلا به دیابت بیشتر در معرض خطر ابتلا به عفونت‌های پوستی باکتریایی قرار دارند. از جمله این عفونت‌ها می‌توان به گل‌مژه (عفونت غدد پلک) و کورک اشاره کرد. پوست عفونی ممکن است متورم، گرم، قرمز و دردناک شود. درمان این عفونت‌ها به طور معمول با مصرف آنتی‌بیوتیک به سادگی قابل درمان است.
- خشکی و خارش پوست: قند خون بالا و برخی بیماری های پوستی می‌توانند موجب خشکی و خارش پوست شوند. این وضعیت به‌ویژه در افرادی که گردش خون ضعیفی دارند، بیشتر مشاهده می‌شود و ممکن است در ناحیه‌ی پایین پاها شدت بیشتری داشته باشد. استفاده از مرطوب‌کننده‌ها می‌تواند به کاهش خشکی و خارش پوست کمک کند.
- عفونت‌های قارچی: عفونت‌های قارچی در تمامی افراد دیده می‌شوند اما در افراد مبتلا به دیابت شیوع بیشتری دارند و عمدتاً توسط مخمری به نام کاندیدا آلبیکنس ایجاد می‌شوند. این عفونت‌ها اغلب به‌صورت نواحی مرطوبی از تاول‌های قرمز کوچک یا پوسته‌هایی که خارش دارند، ظاهر می‌شوند. عفونت‌های قارچی به طور معمول چین‌های پوستی مانند زیر سینه، بین انگشتان دست و پا، اطراف ناخن‌ها، زیر بغل و کشاله ران را درگیر می‌کنند. استفاده از داروهای ضدقارچ می‌تواند به بهبود این عفونت‌ها کمک کند.
مدیریت صحیح دیابت، مصرف منظم داروها، رژیم غذایی مناسب و سبک زندگی سالم از جمله مواردی است که می‌تواند احتمال ابتلا به مشکلات پوستی را به حداقل برساند و پوستی سالم و شاداب را برای فرد به همراه داشته باشد.
نکات مراقبتی توصیه‌شده توسط متخصصان پوست برای بیماران دیابتی
دیابت اغلب باعث خشکی شدید پوست می‌شود که می‌تواند با خارش نیز همراه باشد. در نتیجه، ترک‌هایی در پوست ایجاد می‌شود که ممکن است به مرور زمان عمیق‌تر شده و حتی منجر به خونریزی شوند. این ترک‌های عمیق خطر ابتلا به سایر عفونت‌های جدی را افزایش داده و می‌توانند بهبودی پوست را با تأخیر مواجه کنند.
همچنین ممکن است متوجه شوید که پوست شما به‌راحتی تحریک شده یا در صورت ایجاد زخم، روند بهبودی آن کندتر از حد معمول است. برای پیشگیری و درمان این تغییرات پوستی، متخصصان پوست توصیه‌های زیر را ارائه می‌دهند:
１. استفاده‌ی روزانه از مرطوب‌کننده
مرطوب نگه داشتن پوست به انعطاف‌پذیری آن کمک کرده و از ایجاد ترک‌هایی که می‌توانند منجر به عفونت شوند، جلوگیری می‌کند. برای دستیابی به بهترین نتایج، متخصصان پوست توصیه می‌کنند که به‌جای لوسیون، از کرم یا پماد استفاده کنید، زیرا این محصولات در بهبود پوست خشک تأثیر بیشتری دارند.
کرم یا پمادهای بدون رایحه و حاوی سرامید را انتخاب نمائید. از محصولاتی که برچسب “بدون رایحه” دارند، اجتناب کنید، زیرا ممکن است حاوی ترکیبات معطر پنهان باشند.
مرطوب‌کننده را پس از حمام، شنا و در مواقعی که پوست خشک یا خارش‌دار است، استفاده کنید.
همیشه یک مرطوب‌کننده همراه داشته باشید تا بتوانید آن را روی دستان خود بمالید، زیرا شستشوی مکرر دست باعث خشکی پوست و تحریک‌پذیری آن می‌شود.
２. درمان پاشنه‌های خشک و ترک‌خورده پا
رسیدگی به ترک‌های پاشنه پا می‌تواند از عفونت‌های جدی، زخم‌های غیرقابل بهبود و مشکلات پوستی دیگر جلوگیری کند. متخصصان پوست توصیه می‌کنند قبل از خواب اقدامات زیر را انجام دهید:
- یک کرم حاوی ۱۰٪ تا ۲۵٪ اوره به پاشنه‌های خود بمالید.
- یک لایه از پماد غلیظ مانند وازلین روی کرم اوره قرار دهید.
- در هنگام خواب جوراب نخی بپوشید، زیرا به حفظ رطوبت پوست کمک می‌کنند.
- این روند را هر روز ادامه دهید تا ترک‌های پوست شما بهبود یابند.
３. استفاده از پاک‌کننده‌های ملایم هنگام حمام کردن
صابون‌های ضدبو و شوینده‌های قوی می‌توانند پوست حساس شما را تحریک کرده و یا باعث خشکی آن بشوند. برای جلوگیری از این مشکل، از یک پاک‌کننده ملایم یا محصولی که مخصوص افراد دیابتی فرموله شده است، استفاده کنید.
４. استفاده از آب گرم هنگام حمام کردن
آب داغ می‌تواند رطوبت پوست را از بین ببرد و خشکی پوست را دوچندان کند. بنابراین توصیه می‌شود که از استحمام با آب داغ اجتناب کرده، از آب گرم استفاده کنید و مدت زمان استحمام را کاهش دهید.
５. خشک کردن چین‌های پوستی
پس از حمام و شنا، باید به‌طور ویژه مراقب نواحی‌ای باشید که پوست با پوست تماس دارد. برای جلوگیری از عفونت‌های پوستی توصیه می‌شود:
- به‌آرامی و کامل پوست بین انگشتان پا، زیر بغل و سایر چین‌های بدن را خشک کنید.
- از کشیدن حوله روی پوست خودداری کنید و به‌جای آن، به‌آرامی آن را خشک کنید.
６. بررسی روزانه‌ی پاها برای تشخیص زودهنگام زخم‌ها و عفونت‌ها
ضروری است که بیماران دیابتی هر روز پاهای خود را بررسی کنند تا در صورت مشاهده‌ی علائم هشداردهنده، اقدامات لازم را در سریع‌ترین حالت ممکن انجام دهند. همچنین رنگ پوست، تورم، خراش‌ها، تاول‌ها، زخم‌ها و بریدگی‌ها نیز باید به دقت بررسی شوند.
در صورت مشاهده‌ی زخم های جزئی، آن را در خانه درمان کنید، اما در صورتیکه زخم جدی‌تر است، بلافاصله به پزشک مراجعه نمایید.
７. مراجعه به پزشک برای درمان پینه‌ها و میخچه‌ها
میخچه یا پینه روی پا ممکن است در ظاهر بی ضرر باشد اما این وضعیت در مورد بیماران مبتلا به دیابت صدق نمی‌کند. لازم است که فرآیند درمان میخچه و پینه را همراه با پزشک متخصص پیش ببرید تا از عوارض بعدی جلوگیری کنید، زیرا خشکی بیش از حد ممکن است باعث شود تا پینه‌ها ترک بخورند و زخم‌های باز ایجاد شوند. از جهت دیگر، ترک‌های عمیق می‌توانند راهی برای ورود عفونت‌های باکتریایی مانند سلولیت به بدن باشند و سلامت فرد را تهدید کنند.
برای پیشگیری از این مشکلات، مراجعه به متخصص پوست یا پزشک متخصص پا توصیه می‌شود تا اقدامات درمانی لازم انجام شود.
８. توجه به سایر نشانه‌ها و علائم
افراد مبتلا به دیابت به دلیل خشکی پوست بیش از سایر افراد، مستعد ابتلا به عفونت‌های پوستی و ناخنی هستند. در صورت مشاهده‌ی هر یک از این علائم به پزشک مراجعه کنید:
- تورم و تغییر رنگ پوست
- حساسیت یا درد در ناحیه آسیب‌دیده
- وجود زخمی که ترشحات چرکی یا مایعات دیگر از آن خارج می‌شود
- ایجاد پوسته‌های زردرنگ (به رنگ عسل) روی زخم
- تجمع مواد در زیر ناخن یا بلند شدن ناخن از بستر خود
- ضخیم شدن یا تغییر رنگ ناخن
９. درمان سریع بریدگی‌ها، خراش‌ها و زخم‌ها
برای کاهش خطر عفونت و کمک به بهبودی سریع‌تر زخم‌ها:
- محل زخم را با آب و صابون ملایم بشویید.
- فقط در صورت توصیه‌ی پزشک از پماد آنتی‌بیوتیک استفاده کنید.
- همیشه زخم را با چسب زخم بپوشانید تا از آلودگی و عفونت جلوگیری شود.
- هر روز زخم را بررسی و در صورت نیاز درمان کنید.
- اگر زخم بهبود پیدا نکرد و یا علائم عفونت ظاهر شد، به پزشک مراجعه کنید.
10. ناخن‌های پا را مرتب و کوتاه نگه دارید
بلند شدن بیش‌ازحد ناخن‌های پا می‌تواند باعث تحریک پوست یا جدا شدن ناخن از بستر خود شود که این امر خطر ابتلا به عفونت را افزایش می‌دهد. برای جلوگیری از این مشکل ناخن‌های پا را همیشه صاف و مستقیم کوتاه کنید و از کوتاه کردن بیش‌ازحد ناخن‌ها خودداری کرده تا از رشد ناخن در داخل پوست جلوگیری شود.
رعایت نکات مراقبتی ذکر شده به صورت روزانه به افراد مبتلا به دیابت کمک می‌کند تا از خشکی، عفونت و ابتلا به زخم‌های پوستی جلوگیری کنند. پایش منظم سطح قند در طول روز می‌تواند مسیر حفظ قند در محدوده طبیعی را بسیار ساده کند. استفاده از سنسور هوشمند قند خون به منظور پایش مداوم قند خون یا اندازه‌گیری قند با دستگاه قند خون دیجیتال (دستگاه قند خون فریسنس) از اولویت‌هایی است که به بهبود سلامت پوست و نیز حفظ سلامت کلی بدن فرد منجر شده و وضعیت دیابت را تا حد قابل توجهی بهبود می‌بخشد.
از سوی دیگر در صورت مشاهده‌ی هرگونه تغییر غیرعادی در پوست، مراجعه‌ی سریع به متخصص پوست ضروری است. متخصصان پوست می‌توانند توصیه‌های شخصی‌سازی‌شده ای را برای مراقبت از پوست به شما ارائه دهند و علائم پوستی مانند تاول‌ها، زخم‌ها و عوارض احتمالی ناشی از دیابت را مدیریت کنند. با پیروی از این راهکارهای ساده، می‌توانید زندگی راحت‌تر و سالم‌تری را با دیابت در پیش بگیرید و در مسیر مدیریت این بیماری موفق باشید.
