زندگی با دیابت به معنای مراقبت دقیق از تمام سیستم‌های بدن است. برخی از عوارض این بیماری را می‌توان با مدیریت صحیح قند خون کاهش داد و به بهترین شکل آن‌ها را کنترل کرد. بسته به نوع دیابت، ممکن است برای تنظیم سطح قند خون و محافظت از اندام‌هایی مانند قلب، کلیه، مغز و سایر بخش‌های تحت تأثیر، نیاز به مصرف دارو داشته باشید.
با این وجود، زمانی که موضوع مدیریت یبوست مطرح می‌شود، تغییرات در رژیم غذایی و سبک زندگی ممکن است به‌تنهایی کافی نباشند و نیاز باشد اقدامات جانبی دیگری نیز صورت بگیرد.
یبوست چیست؟
یبوست زمانی رخ می‌دهد که حرکات روده طبیعی و منظم انجام نشود. یبوست اغلب با علائم زیر قابل تشخیص است:
- کمتر از سه بار دفع در هفته
- مدفوع خشک، سفت یا دفع دشوار و دردناک
- احساس نفخ یا ناراحتی هنگام دفع
همه افراد در برهه‌ای از زندگی خود یبوست را تجربه می‌کنند. این مشکل به طور معمول در اثر عواملی مانند رژیم غذایی، مصرف داروها، کم‌آبی بدن، استرس، تغییرات در روال زندگی، سفر و سطح پایین فعالیت بدنی ایجاد می‌شود. اگر یبوست گاه به گاه رخ دهد و سریع برطرف شود، جای نگرانی نیست، اما اگر شدید، مکرر و یا ناشی از یک بیماری مانند دیابت باشد، نیاز به بررسی پزشکی دارد.
چرا افراد مبتلا به دیابت به یبوست دچار می‌شوند؟
یکی از عوارض طولانی‌مدت دیابت، آسیب به سیستم عصبی است. حدود ۶۰٪ تا ۷۰٪ افراد مبتلا به دیابت، به نوعی آسیب عصبی یا نوروپاتی دیابتی مبتلا هستند. این مشکل می‌تواند در هر زمانی ایجاد شود اما هر چه مدت بیشتری دیابت داشته باشید، احتمال ابتلا به یبوست بیشتر است. قند خون بالا در دیابت نوع ۱ و نوع ۲ می‌تواند باعث نوروپاتی دیابتی یا آسیب عصبی شود. در صورتی که اعصاب کنترل‌کننده دستگاه گوارش آسیب ببینند، ممکن است یبوست، اسهال یا بی‌اختیاری ایجاد شود. کنترل ضعیف قند خون در طولانی‌مدت می‌تواند احتمال و شدت یبوست را افزایش دهد.
زمانی که دیابت به اعصاب معده و روده‌ها آسیب می‌زند، ممکن است در حرکات طبیعی معده و روده اختلال ایجاد شود. این مسأله باعث یبوست شده و دفع را با مشکل مواجه خواهد کرد. همچنین شما ممکن است دوره‌های متناوب یبوست و اسهال را بویژه در شب تجربه کنید. آسیب به اعصاب، ممکن است عضلاتی که مواد درون روده‌ها را ترکیب کرده و حرکت می‌دهند، منقبض نکنند و در نتیجه باعث کند شدن فرایند هضم و جذب شود. روده‌ی بزرگ رطوبت بیشتری از مواد زائد جذب می‌کند که باعث می‌شود مدفوع شما سفت‌تر شود و دفع آن سخت‌تر گردد. هم چنین یبوست طولانی‌مدت می‌تواند باعث مشکلات دیگری مانند انسداد مدفوعی شود، توده‌ای سفت از مدفوع که راست‌روده را مسدود می‌کند و مانع از دفع خواهد شد.
از جهتی دیگر ممکن است مایعی که برای مدت طولانی در روده‌ی کوچک شما باقی می‌ماند، فضای مناسبی را برای رشد بیش از حد باکتری‌ها فراهم کند که این امر ممکن است منجر به نفخ، درد شکم و اسهال شود.
رژیم غذایی چه تاثیری در ابتلا به یبوست دارد؟
تغذیه نامناسب و سبک زندگی ناسالم یکی از عوامل ابتلا به دیابت نوع دو است. این در حالی است که یک رژیم غذایی نامناسب نیز می‌تواند مقدمات ابتلا به یبوست را در شخص فراهم کند. بدن شما برای داشتن حرکات منظم روده به مقدار زیادی فیبر نامحلول نیاز دارد. این نوع فیبر را از غلات کامل، میوه‌ها و سبزیجات دریافت می‌کنید. اگر برای کاهش قند خون، مصرف کربوهیدرات‌ها را کاهش دهید، ممکن است ناخواسته منابع مهم فیبر را نیز حذف نمائید.
چه زمانی باید به پزشک مراجعه کرد؟
متخصصان توصیه می‌کنند در صورت مشاهده‌ی علائم زیر، به پزشک مراجعه کنید:
- نداشتن حرکات روده برای بیش از سه روز
- درد یا نفخ شکمی پایدار
- مشاهده خون در مدفوع
- بروز حالت تهوع، استفراغ یا تب
چگونه یبوست را مدیریت کنیم؟
حفظ سلامت دستگاه گوارش اغلب ساده است و با رعایت نکات زیر می‌توان به آن کمک کرد:
انتخاب رژیم غذایی پرفیبر
فیبر از جمله مواد حیاتی برای حفظ سلامت بدن به ویژه در افراد مبتلا به دیابت به شمار می‌رود و نوعی کربوهیدرات گیاهی است که بدن قادر به هضم آن نیست. این ویژگی فیبر باعث می‌شود که افزایش قند خون پس از مصرف غذا به‌طور قابل توجهی کند شود. هم چنین فیبر موجود در مواد غذایی به افزایش حجم مدفوع کمک کرده و روند حرکت غذا در دستگاه گوارش را تسهیل می‌کند.
فیبرها به دو نوع تقسیم می‌شود: فیبرهای محلول و فیبرهای نامحلول. فیبر محلول به کاهش جذب کلسترول و بهبود حساسیت به انسولین کمک می‌کند و در نتیجه برای سلامت قلب و کنترل قند خون بسیار مفید است. از سوی دیگر، فیبر نامحلول با تسهیل حرکت روده‌ها و پیشگیری از یبوست، نقشی کلیدی در سلامت گوارش ایفا می‌کند. بهترین خوراکی‌های حاوی فیبر برای افراد مبتلا به دیابت شامل این موارد هستند:
- جو دوسر
- سیب، گلابی، توت
- عدس و لوبیا
- سبزیجات مانند بروکلی و نخود فرنگی
- ذرت
- آووکادو
با این وجود، فیبر تنها بخشی از معادله‌ی انتخاب غذاهای مناسب برای دیابت است. کنترل مصرف کربوهیدرات‌ها، چربی‌ها و کالری نیز اهمیت دارد. برای مثال، عدس و لوبیا نه تنها فیبر بالایی دارند، بلکه حاوی نشاسته مقاوم به هضم هستند که به تدریج جذب شده و قند خون را به آرامی افزایش می‌دهند. همچنین، میوه‌هایی مانند تمشک، گلابی و غلات کامل مانند جو و جو دوسر، گزینه‌های عالی برای افزودن به رژیم غذایی دیابتی‌ها هستند. با گنجاندن این غذاهای غنی از فیبر در برنامه غذایی، می‌توانید سلامت گوارش، کنترل قند خون و سلامت کلی خود را بهبود بخشید.
توصیه می‌شود که به صورت روزانه حداقل ۲۵ تا ۳۰ گرم فیبر را در برنامه غذایی روزانه خود قرار دهید تا سیستم گوارش شما در بهترین شرایط باقی بماند. مصرف فیبر را به تدریج افزایش دهید تا از ایجاد گاز و نفخ جلوگیری شود و مقدار زیادی آب بنوشید تا فیبر بتواند کار خود را به طور مؤثر انجام دهد.
نوشیدن آب به مقدار کافی
آب در فرآیند هضم غذا نقشی حیاتی دارد و به تجزیه مواد غذایی کمک می‌کند. همچنین باعث جذب بهتر مواد مغذی و نرم شدن مدفوع شده و دفع آن را تسهیل می‌کند.
کم‌آبی بدن می‌تواند مشکلاتی همچون یبوست و اختلالات گوارشی را ایجاد کند. توصیه می‌شود که روزانه حداقل هشت لیوان آب بنوشید، و در صورتی که فعالیت بدنی دارید یا در هوای گرم قرار دارید، مصرف آب را افزایش دهید. اگر نوشیدن آب برای شما دشوار است، می‌توانید برش‌هایی از لیمو یا خیار را به آن اضافه کنید و از مزه آب طعم‌دار سالم خود لذت ببرید. همچنین می‌توانید سبزیجات پرآب مانند خیار و کاهو را در سبد غذایی خود قرار دهید.
ورزش و فعالیت بدنی منظم
فعالیت بدنی فواید زیادی برای بدن دارد، از جمله تقویت قلب، مفاصل، سیستم گردش خون، عضلات و سیستم گوارش.
ورزش منظم، حرکت بهتر غذا در دستگاه گوارش را تسهیل کرده و خطر ابتلا به یبوست را کاهش می‌دهد. علاوه بر این، ورزش به حفظ وزن سالم کمک کرده و می‌تواند علائم برگشت اسید معده و سایر مشکلات گوارشی را کاهش داده یا حتی از بروز آن ها جلوگیری کند.
توصیه می‌شود که هر روز حداقل ۳۰ دقیقه ورزش با شدت متوسط مانند پیاده‌روی، دوچرخه‌سواری و یا شنا انجام دهید. در روزهایی که به دلیل مشغله‌های زندگی نمی‌توانید ۳۰ دقیقه کامل ورزش کنید، فعالیت بدنی خود را به چند بخش ۱۰ یا ۱۵ دقیقه‌ای تقسیم نمائید.
به یاد داشته باشید که حتی فعالیت‌های ساده‌ای مانند باغبانی، رفت و آمد از پله‌ها و یا رقصیدن نیز می‌تواند تأثیرات مثبتی بر سلامت شما داشته باشد.
مدیریت استرس
روده و مغز به ارتباط تنگاتنگی با یکدیگر دارند و استرس می‌تواند تأثیر زیادی بر سلامت گوارش شما داشته باشد.
سطوح بالای استرس می‌تواند منجر به مشکلات گوارشی مانند گرفتگی معده، اسهال و یا یبوست شود. مدیریت استرس از طریق تکنیک‌هایی مانند تنفس عمیق، مدیتیشن، یوگا یا حتی فعالیت‌های ساده و لذت‌بخش می‌تواند به بهبود سلامت گوارش کمک کند.
هر روز زمانی را برای استراحت و آرامش اختصاص دهید. فعالیت‌هایی مانند خواندن کتاب، گوش دادن به موسیقی یا تمرین‌های ذهن‌آگاهی می‌تواند مؤثر باشد. آنچه برای شما آرامش‌بخش است را پیدا کنید و در برنامه زندگی روزمره خود بگنجانید.
با دقت غذا بخورید
با دقت غذا خوردن به معنی تمرکز کامل بر فرآیند خوردن و لذت بردن از هر لقمه است. این فرآیند شامل آهسته غذا خوردن، جویدن کامل و توجه به سیگنال‌های گرسنگی و سیری بدن خواهد بود. در مقابل، خوردن سریع یا در حال حرکت می‌تواند منجر به پرخوری، سوءهاضمه و نفخ شود.
سعی کنید در محیطی آرام و بدون استفاده از تلویزیون یا تلفن همراه، غذا بخورید. به طعم، بافت و بوی غذا توجه کنید و اجازه دهید که از هر لقمه لذت ببرید.
برای بهبود سلامت گوارش، عادات کوچک و مستمر می‌توانند تغییرات بزرگی ایجاد کنند.
عوامل دیگری که بر روی مدیریت و درمان یبوست اثرگذارند:
تأثیر داروها بر افزایش شدت یبوست
مصرف برخی داروها می‌توانند باعث کند شدن حرکت دستگاه گوارش و ایجاد یبوست شوند. این داروها شامل داروهای فشار خون، مسکن‌ها، آنتی‌اسیدها، آنتی‌هیستامین‌ها و داروهای ضدافسردگی هستند. همچنین مصرف داروهای رایج مانند آگونیست‌های گیرنده GLP-1 و متفورمین که به منظور کنترل قند خون برای افراد مبتلا به دیابت تجویز می‌شوند نیز ابتلا به یبوست را افزایش می‌دهند.
مصرف مکمل‌ها و ملین‌ها
مکمل‌های فیبر می‌توانند به جبران کمبود فیبر در رژیم غذایی کمک کرده و محتویات روده را حجیم‌تر و نرم‌تر کنند تا دفع آن‌ها آسان‌تر گردد. از سوی دیگر، ملین‌ها گزینه‌ای دیگر برای کمک به رفع یبوست هستند. ملین‌ها می توانند باعث افزایش جذب آب به روده‌ها و نرم شدن مدفوع و یا افزایش انقباض و حرکت روده‌ها شوند.
به یاد داشته باشید که قبل از مصرف ملین ها، حتما با پزشک خود مشورت کنید.
مدیریت سطح قند خون در محدوده هدف
مدیریت مناسب قند خون در بیماران مبتلا به دیابت نقشی حیاتی در کاهش خطر یبوست دارد. قند خون بالا در طولانی مدت می‌تواند باعث نوروپاتی دیابتی شده و به اعصاب دستگاه گوارش آسیب برساند که این امر باعث کاهش حرکات روده و ایجاد یبوست می‌شود. کنترل قند خون در محدوده‌ی هدف کمک می‌کند تا از آسیب بیشتر به اعصاب جلوگیری شود و عملکرد طبیعی دستگاه گوارش حفظ گردد.
علاوه بر این، قند خون بالا منجر به کم‌آبی بدن خواهد شد، زیرا کلیه‌ها برای دفع قند اضافی، بیشتر کار می‌کنند و این وضعیت می‌تواند باعث سفت شدن مدفوع و مشکلاتی در دفع آن گردد. با مدیریت قند خون و کاهش حجم ادرار، هیدراتاسیون بدن حفظ می‌شود که این امر به نرم‌تر شدن مدفوع و تسهیل دفع آن کمک می‌کند.
همچنین کنترل قند خون باعث کاهش التهاب و بهبود جذب مواد مغذی و فیبر می‌شود که برای عملکرد صحیح دستگاه گوارش و حرکات منظم روده ضروری هستند. در نهایت لازم است که به عنوان یک فرد مبتلا به دیابت، مدیریت سطح قند را همواره در اولویت قرار دهید و به عنوان یک دستور کار همیشگی به آن وفادار بمانید. در این راستا به صورت روزانه و طبق توصیه پزشک، عدد قند خود را پایش کنید. استفاده از سنسور تست قند خون (CGM) این موقعیت را در اختیار شما قرار می‌دهد که به صورت بیست و چهار ساعته پایش مداوم قند خون را انجام دهید. CGM متشکل از یک سنسور کوچک است که بر روی بازو نصب می‌شود و سطح قند مایع میان بافتی را به صورت دائم به مدت 14 روز اندازه گیری می‌کند. دستگاه مانیتورینگ قند خون به سیستم هشدار مجهز است و در صورت قند بالا یا پایین، شما را در جریان قرار می‌دهد تا اقدامات لازم برای بازگرداندن سطح قند به حالت طبیعی را انجام دهید. در صورتی که به دستگاه اندازه‌گیری قند بدون خون‌گیری دسترسی ندارید می‌توانید از دستگاه تست قند خون رایج (دستگاه قند خون فریسنس) استفاده کنید. این دستگاه کاربردی و دقیق با خون‌گیری از نوک انگشت، عدد قند را اندازه گیری می‌کند و شما را در جریان وضعیت قندتان قرار می‌دهد.
در نهایت مدیریت قند خون که شامل اندازه‌گیری سطح قند، رعایت یک رژیم غذایی سالم، افزایش فعالیت بدنی و مصرف آب کافی است به طور مستقیم به پیشگیری از یبوست منجر خواهد شد.
کنترل دقیق قند نه تنها از بروز عوارض دیابت جلوگیری می‌کند، بلکه به بهبود سلامت دستگاه گوارش و کاهش خطر یبوست نیز کمک خواهد کرد.
سنسور پایش مداوم قند خون CGM
خرید آنلاین سنسور سایبایونیکس - SIBIONICS GS1
